بازار گردشگری ایران از آن‌چه فکر می‌کنید بزرگ‌تر است!

بازار گردشگری منطقه در چند سال اخیر پررونق شده است. توسعهٔ فرودگاه‌ها، مسیرهای پروازی تازه، هتل‌های جدید و رویدادهای بین‌المللی،از جمله عوامل این رونق است. ایران با تنوع طبیعی چهارفصل، شهرها و بناهای تاریخی و بازار پایدار سفرهای داخلی، ظرفیت آن را دارد که سهم بیشتری از بازار جهانی نیز داشته باشد. سوال اصلی این است که با وجود این ظرفیت، چرا سهم امروز بازار گردشگری ایران کمتر از انتظار است و چگونه می‌توان تصویری دقیق از این مسئله ارائه کرد؟

چرا با اینهمه جاذبه رتبه گردشگری ایران کم است؟

شاخص توسعهٔ گردشگری ۲۰۲۴ (TTDI) وضعیت آمادگی اکوسیستم و بازار گردشگری کشورها را می‌سنجد؛ از کیفیت حمل‌ونقل و اقامت تا سهولت ویزا، پرداخت و بازاریابی دیجیتال. ایران در جهان جایگاه 73 را دارد و در مقایسه‌ای منطقه، جایگاه ایران پایین‌تر از مقاصدی چون امارات و ترکیه دیده می‌شود. این در حالیست که گزارش مجمع جهانی اقتصاد ایران، مصر و مراکش را دارای بالاترین ظرفیت‌های گردشگری در منطقه می‌داند. رتبه بندی کشوره از  جذابیت مقاصد به مجموعه امکانات زیرساخت گردشگری کشورها امتیاز می‌دهد. در ادامه به نقاط ضعف و قوتی که باعث جایگاه کنونی بازار گردشگری ایران شده اشاره می‌شود.

نقاط ضعف بازار گردشگری ایران چیست؟

رتبه ایران بر اساس امتیاز TTDI نشان می‌دهد کمبود اصلی در این چهار بخش است:

• زیرساخت و برنامه‌ریزی حمل‌ونقل
• کیفیت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها
• پرداخت و رزرو آنلاینِ قابل اعتماد برای گردشگران خارجی
• معرفی آنلاین و روشن مقصدها به چند زبان

تقویت این بخش‌ها زیرساخت سفر را بهتر می‌کند و رتبه را بالا می‌برد. در اینفوگرافی، جایگاه ایران با کشورهای منطقه مقایسه شده است: عملکرد ایران از امارات، ترکیه و عربستان پایین‌تر است و از مراکش و کویت بهتر است. همچنین، با وجود امکانات کمتر نسبت به ایران، کشور مراکش سهم قابل توجهی از درآمد خود را از گردشگری به دست می‌آورد.

آیا رونق سفرهای داخلی می‌تواند زمینه‌ساز جذب گردشگران خارجی باشد؟

علاوه بر شاخص  TTDI، معیار دیگری هم برای بررسی اقتصاد و بازار گردشگری یک کشوره وجود دارد. اندازهٔ واقعی اقتصاد سفر و گردشگری  فقط به گردشگران خارجی وابسته نیست؛ بلکه گردش مالی سفرهای داخلی گردشگری  نیز در محاسبات است. بر همین اساس، داده‌های سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد اقتصاد سفر ایران در منطقه رتبه اول را دارد و علت آن حجم بالای سفرهای داخلی است. این واقعیت توضیح می‌دهد که چرا در نبود ورود کافی گردشگران خارجی، همچنان اندازه صنعت گردشگری در  ایران قابل توجه است علاوه بر داده‌های بین‌المللی آمار های داخلی نیز نشان دهنده سهم قابل توجه اقتصاد گردشگری در ایرانند.

در بهار 1403، 14.3 میلیون خانوار در داخل کشور سفر کرده‌اند. آمار سهم اقتصاد از مصرف داخلی گردشگری در ایران را در نمودار زیر مشاهده می‌کنید.این آمار نشان می‌دهد که در سال‌های 2012 تا 2018 مصرف داخلی گردشگری به چه میزان در اقتصاد ایران نقش داشته‌ و خواهد داشت.

برای مطالعه آمار درآمد ایران از گردشگری کلیک کنید.

مراکز زیارتی، سفرهای خانوادگی، شبکهٔ گستردهٔ اقامتگاه‌ها و حمل‌ونقل داخلی، و تقاضای پایدار تفریحی، سهم اصلی این مقیاس را می‌سازند. اگر دسترسی‌های بین‌المللی تسهیل شود و تجربهٔ مقصدها استانداردتر گردد، حجم بالای سفرهای داخلی می‌تواند به جذب گردشگران خارجی سرعت دهد.

جاذبه‌های گردشگری ایران

نمونه‌ آثار فرهنگی و تاریخی ثبت‌شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو؛ از تخت‌جمشید و میدان نقش جهان تا بازار تاریخی تبریز، شهر تاریخی یزد، کاخ گلستان و منظر فرهنگی اورامانات، دارایی‌های ارزشمندی هستند. با این حال، این آثار نیازمند دیده شدن در سطح جهانی هستند. میراث فرهنگی کشور زمانی به مقصد تبدیل می‌شود که روایت‌های بسیاری به زبان‎‌های مختلف از آن‌ها در سطح بین‌الملل گفته شود، و علاوه بر آن  راهنمایی‌های به روز و مفید، تقویم رویدادهای مهم، و خدمات رزرو و پرداخت ساده در بستر فضای مجازی برای گردشگران فراهم باشد. این همان نقطه‌ای است که امکانات طبیعی و فرهنگی به «محصول گردشگری» بدل می‌شوند و به رونق بازار گردشگری ایران می‌انجامد.

جایگاه گردشگری ایران و ظرفیت‌هایش با هم تناسب ندارند!

فاصله کنونی نتیجه ناهماهنگی میان ظرفیت‌ها و زیر ساخت‌ها در بازار گردشگری ایران است. ایران تنوع ارزشمند طبیعی و فرهنگی دارد، اما بخشی از زیرساخت و خدمات با نیازهای امروز گردشگران هماهنگ نیست. دسترسی دیجیتال برای گردشگر خارجی نیز همیشه ساده نیست. با رفع این مسائل، رتبه شاخص‌ها بهبود می‌یابد و ظرفیت داخلی گردشگری بهتر می‌تواند تقاضای بین‌المللی را جذب کند. در نمودار زیر آمار درآمد ایران از گردشگری را مشاهده می‌کنید.

چهار اقدام فوری برای بهبود رقابت‌پذیری و آمار بازار گردشگری ایران

1. بهبود پروازها و قطارها و افزایش دقت زمانی آن‌ها. بهبود کیفیت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها برای راحتی و امنیت سفرِ گردشگری.

2. ساده‌سازی صدور ویزا، بیمه و پرداخت برای گردشگران خارجی. راه‌اندازی سامانه یکپارچه خدمات سفر با هدف روشن و کوتاه بودن مراحل سفر.

3. معرفی مقصدهای جذاب گردشگری کشور به چند زبان در فضایی مجازی و تولید اطلاعات دقیق و به‌روز در وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی.

4. طراحی تورها و مسیرهای مشخص با محوریت آثار تاریخی، طبیعت چهار فصل، زیارت، هنر و صنایع‌دستی؛ تا تجربه سفرِ برای گردشگران خارجی روشن و قابل خرید باشد.