آمار جنگ روسیه و اوکراین از این جهت که این واقعه یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین درگیری‌های بین‌المللی در دهه‌های اخیر است و تأثیرات گسترده‌ای بر ثبات سیاسی، اقتصادی و انسانی منطقه و جهان داشته مهم و حائز اهمیت است.
جنگ روسیه و اوکراین که ریشه‌های آن به اختلافات تاریخی و ژئوپلیتیکی میان دو کشور بازمی‌گردد، از سال ۲۰۱۴ با الحاق کریمه به روسیه وارد مرحله‌ای بحرانی شد و در سال 2022 پس از درخواست عضویت اوکراین در ناتو، به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد. بررسی دقیق آمار جنگ روسیه و اوکراین نشان می‌دهد که این درگیری علاوه بر تلفات انسانی چشمگیر، میلیون‌ها نفر را آواره کرده و پیامدهای سنگینی برای اقتصاد جهانی به همراه داشته است. در این مقاله، با نگاهی عمیق‌تر به آمار تلفات جنگ روسیه و اوکراین و دلایل شکل‌گیری آن، به تحلیل ابعاد مختلف این جنگ خواهیم پرداخت.
آغاز جنگ
در 24 فوریه 2022، تهاجم روسیه به اوکراین آغاز شد و حملات نیروهای روسی به شهرهای بزرگ اوکراین، از جمله بردیانسک، چرنیهف، خارکیف، اودسا، سومی و پایتخت کیف گزارش شد. طبق آمار جنگ روسیه و اوکراین که دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد (OHCHR) تا فوریه 2024 تأیید کرده است، در جریان جنگ 10,582 غیرنظامی در اوکراین جان خود را از دست داده‌اند. این درگیری منجر به بحران انسانی گسترده‌ای شد، به‌طوری‌که هزاران اوکراینی در داخل کشور آواره شدند یا به کشورهای دیگر پناه بردند. تا دسامبر 2023، لهستان با ثبت حدود 17.3 میلیون گذرگاه مرزی، بیشترین تعداد پناهندگان اوکراینی را پذیرفته بود. کشورهای مجارستان، رومانی و روسیه نیز در رده‌های بعدی قرار دارند.
ریشه جنگ روسیه و اوکراین
1. شکل‌گیری ناتو و ارتباط آن با اتحاد جماهیر شوروی
سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در سال 1949 با هدف ایجاد یک اتحاد دفاعی میان کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی شکل گرفت. این سازمان پاسخی مستقیم به تهدیدات احتمالی اتحاد جماهیر شوروی بود. هدف اصلی ناتو، جلوگیری از گسترش کمونیسم و ایجاد امنیت جمعی برای اعضا بود. اصل کلیدی ناتو «دفاع جمعی» است، به این معنا که حمله به یک کشور عضو به‌منزله حمله به تمامی اعضا تلقی می‌شود.
به عقیده روسیه پس از از هم پاشیدن اتحاد جماهیر شوروی دیگر توجیهی برای ادامه فعالیت ناتو وجود نداشت.
بر اساس اطلاعات به دست آمده از دانشنامه بریتانیکا، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و انحلال پیمان ورشو، ناتو دامنه فعالیت خود را گسترش داد و پیشنهاد عضویت به کشورهای بلوک شرق سابق ارائه کرد. این اقدام باعث نگرانی شدید روسیه شد، زیرا گسترش ناتو را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود می‌دانست.
اختلافات میان روسیه و اوکراین ریشه در مسائل تاریخی، فرهنگی و سیاسی دارد که طی سال‌های اخیر به تنش‌های گسترده‌تری منجر شده است. این اختلافات به‌ویژه پس از انقلاب 2014 اوکراین و تغییرات سیاسی در این کشور شدت گرفت. در سال 2022 و پس از درخواست عضویت اوکراین در ناتو، روسیه به اوکراین حمله کرد و جنگ روسیه و اوکراین آغاز شد.
2. الحاق کریمه
در سال 2014، روسیه پس از برکناری رئیس‌جمهور طرفدار مسکو در اوکراین، شبه‌جزیره کریمه را به خاک خود الحاق کرد. این اقدام با برگزاری یک همه‌پرسی بحث‌برانگیز در کریمه انجام شد که از سوی اوکراین و بسیاری از کشورهای جهان غیرقانونی اعلام گردید. الحاق کریمه به روسیه، موجی از تحریم‌های اقتصادی و اعتراضات بین‌المللی علیه مسکو را به دنبال داشت.
3. حمایت از جدایی‌طلبان در شرق اوکراین
درگیری‌های نظامی در مناطق شرقی اوکراین، به‌ویژه در دونتسک و لوهانسک، یکی از مهم‌ترین عوامل تنش است. روسیه متهم به حمایت نظامی و سیاسی از جدایی‌طلبان این مناطق است. این درگیری‌ها تاکنون به کشته شدن بیش از ۱۴ هزار نفر منجر شده و بحران انسانی بزرگی را به وجود آورده است.
4. گسترش ناتو به شرق
یکی از نگرانی‌های اصلی روسیه، گسترش ناتو به مرزهای شرقی این کشور است. روسیه، عضویت احتمالی اوکراین در ناتو را تهدیدی جدی برای امنیت خود می‌داند و بارها نسبت به این موضوع هشدار داده است.
5. اختلافات فرهنگی و هویتی
اوکراین کشوری با تنوع فرهنگی و زبانی بالاست. مناطق شرقی این کشور، به دلیل جمعیت قابل‌توجه روس‌زبان، به‌طور تاریخی تحت نفوذ فرهنگی و سیاسی روسیه بوده‌اند. این اختلافات فرهنگی و هویتی، زمینه‌ساز تنش‌های داخلی و درگیری با روسیه شده است.
مقایسه نظامی روسیه و اوکراین
تا سال 2023، تعداد پرسنل نظامی فعال روسیه بیش از چهار برابر تعداد پرسنل نظامی اوکراین بود. همچنین، روسیه از نظر تجهیزات نظامی در وضعیت برتری قرار داشت؛ تعداد هواپیماهای روسیه 13 برابر، خودروهای زرهی چهار برابر و ناوگان دریایی این کشور 16 برابر بیشتر از اوکراین بود. در سال 2022، روسیه با هزینه نظامی بیش از 86 میلیارد دلار، سومین هزینه نظامی بزرگ جهان را داشت، در حالی که اوکراین تنها 44 میلیارد دلار هزینه کرده بود. با این حال، اوکراین به‌طور قابل توجهی از کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، کمک‌های نظامی دریافت کرده است.
1. روسیه
ارتش روسیه تا سال 2025 حدود 1.3 میلیون پرسنل نظام فعال و 2 میلیون سرباز ذخیره دارد. این کشور بیش از 250 هزار واحد شبه نظامی دارد و تاکنون 689 حمله اختصاصی را در مقابله با اوکراین انجام داده است. تعداد سربازان فعال روسیه چهارمین سربازان نظامی فعال جهان را تشکیل می‌دهد.
در زیر به برخی دیگر از امکانات و تجهیزات نظامی روسیه اشاره شده است:
هواپیمای جنگنده: 833
هلیکوپترها: 1,651
هلیکوپترهای تهاجمی: 557
تانک: 5,750
وسایل نقلیه زرهی: 131,527
توپخانه خودکششی: 5,168
قدرت ناوگان: 419
زیردریایی‌ها: 63
هزینه نظامی روسیه از ابتدای جنگ به این شرح بوده است:
از آغاز جنگ سرد تا سال 2022 بودجه نظامی روسیه در سال 2022 به بالاترین حد خود رسید. در حالیکه به دلیل عدم شفافیت در حساب‌های مالی روسیه تعیین آمار دقیق از بودجه نظامی روسیه غیرممکن است اما آمارهای به دست آمده در رابطه با بودجه دفاعی روسیه با آمارهای ارائه شده توسط پنتاگون (مرکز و مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا) مطابقت دارد. در زیر به میزان بودجه دفاعی روسیه از آغاز حمله به اوکراین می‌پردازیم.
- 2022: طی این سال در روسیه 8.4 میلیارد دلار بودجه نظامی در نظر گرفته شد که نسبت به سال 2021 حدود 31 درصد افزایش یافته و این میزان 4.4 درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه را شامل شده است.
- 2023: بودجه در نظر گرفته شده برای این سال 109 میلیارد دلار بوده که در مقایسه با سال آغازین جنگ (2022) حدود 21 درصد افزایش پیدا کرده است.
- 2024: طی این سال روسیه برای اهداف نظامی خود، 112 میلیارد دلار بودجه نظامی تعریف کرده بود.
- 2025: پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که بودجه نظامی روسیه در سال 2025 به 142 میلیارد دلار افزایش پیدا کند که این میزان 32 درصد از هزینه‌های دولت روسیه را تشکیل می‌دهد.
2. اوکراین
ارتش اوکراین تا سال 2025 حدود 2.2 میلیون پرسنل نظامی داشت که از این تعداد 900 هزار نفر را سربازان نظامی فعال تشکیل داده‌اند. همچنین رتبه اوکراین در تعداد سربازان فعال رتبه ششم جهانی است.
در زیر به برخی از امکانات و تجهیزات نظامی اوکراین اشاره شده است:
هواپیمای جنگنده: 70
هلیکوپترها: 136
هلیکوپترهای تهاجمی: 39
تانک: 1,114
وسایل نقلیه زرهی: 18,920
توپخانه خودکششی: 658
قدرت ناوگان: 89
زیردریایی‌ها: 0
هزینه نظامی اوکراین از ابتدای جنگ به این شرح بوده است:
- 2022: هزینه‌های نظامی اوکراین بین سال‌های 2022 تا 2023 به میزان 57 درصد افزایش یافت. در سال 2022، زمانی که حمله روسیه به اوکراین آغاز شد، تخمین زده شد که اوکراین بیش از 41 میلیارد دلار برای دفاع هزینه کرده است.
- 2023: در سال 2023 اوکراین بودجه نظامی خود را به بیش از 64 میلیارد دلار افزایش داد. هزینه های نظامی اوکراین در سال 2023 بیش از یک سوم تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور را تشکیل می‌داد.
- 2024: در سال 2024، اوکراین هزینه‌های نظامی خود را به میزان 12 میلیارد دلار افزایش داد.
- 2025: بودجه نظامی اوکراین حدود 53.38 میلیارد دلار تعیین شده است که تقریباً %26 از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود.
آمار تلفات جنگ روسیه و اوکراین
در دسامبر 2024، وال استریت ژورنال (WSJ) با استناد به منابع اطلاعاتی ناشناس، گزارشی منتشر کرد که نشان‌دهنده یک نقطه عطف تلخ در جنگ روسیه و اوکراین است: از زمان آغاز جنگ، تعداد کشته‌شدگان و زخمی‌ها در هر دو طرف به حدود یک میلیون نفر رسیده است.
همچنین، بر اساس داده‌های رسمی از آمار جنگ روسیه و اوکراین، در نیمه اول سال 2024، تعداد مرگ‌ومیرها در اوکراین سه برابر تعداد تولدها بوده است؛ آماری که عمق بحران انسانی این جنگ را به‌خوبی نشان می‌دهد.
اطلاعات دقیق و تفکیک‌شده‌ای درباره‌ی تلفات غیرنظامیان روسیه در جنگ اوکراین به‌صورت سالانه در منابع عمومی موجود نیست. بیشتر گزارش‌ها بر تلفات غیرنظامیان اوکراینی تمرکز دارند. با این حال، بر اساس گزارش‌های موجود، تعداد تلفات غیرنظامیان روسیه در این جنگ نسبت به اوکراین کمتر بوده است.
1. روسیه
در ماه‌های ابتدایی جنگ (اوایل 2022)، نرخ افزایش تلفات پایین‌تر بوده است، اما از اواسط 2022 به بعد، شیب نمودار تندتر شده است. این موضوع می‌تواند به دلایل مختلفی مانند طولانی شدن جنگ، ورود تجهیزات پیشرفته‌تر، افزایش حملات متقابل و ضدحملات نیروهای اوکراینی باشد.
در سال 2023 و 2024، رشد تلفات همچنان ادامه دارد و هیچ نشانه‌ای از کاهش آن دیده نمی‌شود. این مسئله نشان می‌دهد که جنگ به مرحله‌ای فرسایشی رسیده که هر دو طرف همچنان به درگیری‌های سنگین ادامه می‌دهند.
همچنین، یکی از نکات مهم این نمودار این است که برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها مبنی بر کاهش تلفات با افزایش تجربه نیروها و تغییر تاکتیک‌ها، تلفات روسیه همچنان در حال افزایش است. این امر می‌تواند نشان‌دهنده تأثیر گسترده تسلیحات غربی که در اختیار اوکراین قرار گرفته، ضعف در استراتژی نظامی روسیه، یا عدم کاهش شدت درگیری‌ها در جبهه‌های مختلف باشد.
به طور خلاصه وزارت دفاع روسیه تعداد کشته‌های نظامی خود را 49،800 نفر اعلام کرده است؛ اما اوکراین تعداد کشته‌های روسیه را بیش از 120 هزار نفر تخمین زده است.
در آماری دیگر و در پایان سال 2024، وزیر دفاع وقت ایالات متحده، لوید آستین، کل تلفات روسیه (شامل کشته‌ها، مجروحین، مفقودین و اسرا) را بین 350 تا 600 هزار نفر اعلام کرده است.
همچنین ستاد کل ارتش اوکراین این تلفات را تا 13 مارس 2025 حدود 750 هزار نفر نیز تخمین زده که از این تعداد حدود 198 هزار نفر کشته و 550 هزار نفر نیز زخمی شده‌اند.
همچنین وب سایت روسی مدیازونا و سرویس روسی بی بی سی گفتند که اسامی حدود 91 هزار سرباز روسی کشته شده را شناسایی کرده اند و گفته‌اند که تلفات واقعی هنوز “به طور قابل توجهی بیشتر” است.
البته باید به این تعداد، سربازان کره شمالی که برای روسیه جنگیده اند را نیز اضافه کرد. سئول می گوید که 1100 نفر از آنها کشته شده‌اند در حالی که کیف می گوید این رقم نزدیک به 3000 نفر است.
روسیه تعداد افراد ناپدید شده را اعلام نکرده است اما معاون وزیر دفاع آنا سیویلیوا، در یک جلسه دولت در ماه نوامبر گفته بود که مسکو 48 هزار درخواست برای آزمایش DNA از اعضای خانواده سربازان گمشده دریافت کرده است.
در نهایت، اگر این روند ادامه پیدا کند، روسیه ممکن است با مشکلات بیشتری در زمینه نیروی انسانی، روحیه سربازان و فشارهای داخلی برای پایان دادن به جنگ مواجه شود. به همین دلیل، نتیجه نهایی این جنگ نه تنها به توانایی نظامی، بلکه به پایداری اقتصادی و اجتماعی دو کشور بستگی خواهد داشت.
بر اساس آمارهای به دست آمده حجم بالایی از تجهیزات نظامی از بین رفته است، از جمله 9,656 تانک، 32,410 خودروی نظامی و 21,038 پهپاد. این آمار بیانگر شدت جنگ و خسارات گسترده‌ای است که روسیه به‌ویژه در زمینه‌ی وسایل نقلیه زرهی و سامانه‌های توپخانه‌ای متحمل شده است.
طبق این داده‌ها میزان قابل توجهی از پهپادها و موشک‌های کروز روسیه به نابودی کشیده شده است که اهمیت جنگ الکترونیک و حملات هوایی را در این درگیری برجسته می‌کند. همچنین، 369 هواپیما و 399 بالگرد از دست رفته است، که نشان‌دهنده هزینه‌های سنگین برای نیروی هوایی روسیه است. از بین رفتن 28 کشتی و یک زیردریایی نیز نشان می‌دهد که ابعاد جنگ به دریا نیز کشیده شده است.
2. اوکراین
بر اساس گزارش دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد (OHCHR)، تا پایان ژانویه سال 2025، مجموع تلفات غیرنظامیان اوکران به 41،783 نفر رسیده است. از این تعداد، 29،178 نفر مجروح و 12،605 نفر کشته شده‌اند. با این حال این سازمان تأکید کرده که آمار واقعی ممکن است بیشتر از این باشد. بیشترین تلفات در مارس 2022 ثبت شده که بیش از 3,900 نفر کشته شده‌اند.
در حالی که ترامپ سخن از تلاش برای آتش بس می گوید، آمار واقعی کشته‌های این درگیری سه ساله تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است و مسکو و کیف معمولاً خسارات نظامی خود را فاش نمی‌کنند.
در یک تخمین، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین به شبکه خبری آمریکایی NBC گفت که بیش از 46 هزار سرباز اوکراینی کشته و حدود 390 هزار نفر نیز زخمی شده‌اند؛ اما یوری بوتوسوف خبرنگار مستقل جنگ اوکراین در دسامبر 2024 گفت که منابع ارتش او حدود 70 هزار نفر کشته و 35 هزار نفر مفقود تخمین زده‌اند.
چندین رسانه غربی، به نقل از منابع اروپایی و آمریکایی، اعدادی را گزارش کرده‌اند که بسیار متفاوت است و گفته‌اند که تخمین زده می‌شود که بین 50 تا 100 هزار اوکراینی در نبرد کشته شده‌اند.
یک مقام ارشد ریاست جمهوری اوکراین به طور ناشناس به خبرگزاری فرانسه گفته است که هر گونه شمارش از کشته شدن غیرنظامیان اوکراینی “تقریبی” است و سخنگوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز گفت که این ارقام “به احتمال زیاد نوک کوه یخ” است. مقامات اوکراین فهرستی از افراد مفقود ایجاد کرده اند که تا فوریه 2025 حدود 63000 نام داشت.
نتیجه جنگ
روسیه در مارس 2022 پس از تصرف حدود 90000 کیلومتر مربع حدود 22 درصد از خاک اوکراین را در مارس 2022 تحت کنترل داشت. تا نوامبر سال 2022، نیروهای اوکراینی حدود 25000 کیلومتر مربع یا حدود 4 درصد از کل خاک کشور را بازپس گرفتند.
با این حال، به دنبال پیشرفت‌های فزاینده در اواخر سال 2024، روسیه اکنون تقریباً 18.5 درصد از خاک اوکراین یا در مجموع بیش از 111000 کیلومتر مربع را در اختیار دارد.
تأثیرات جهانی جنگ روسیه و اوکراین
1. واکنش بین‌المللی
پس از آغاز جنگ، کشورهای غربی مانند اعضای اتحادیه اروپا، سوئیس، بریتانیا و ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کردند. این تحریم‌ها بخش‌های مختلفی از جمله بخش مالی، افراد وابسته به دولت و صادرات محصولات فناوری پیشرفته را هدف قرار دادند. اتحادیه اروپا همچنین خطوط هوایی روسیه را از حریم هوایی خود منع کرد و آلمان صدور گواهینامه خط لوله گاز نورد استریم 2 را متوقف ساخت. علاوه بر این، کشورهای دیگر مانند آلبانی، استرالیا، کانادا، ژاپن، کوزوو، مقدونیه شمالی، سنگاپور، کره جنوبی و تایوان نیز تحریم‌های خود را اعلام کردند. در مقابل، چین و هند در این درگیری موضع بی‌طرفی اتخاذ کردند، در حالیکه دولت‌های بلاروس، کوبا، ایران، میانمار، سوریه و ونزوئلا از روسیه حمایت کردند.
2. تأثیرات اقتصادی
تهاجم روسیه به اوکراین، که در فوریه 2022 آغاز شد، پیامدهای گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی داشته است. این جنگ باعث اختلال در زنجیره تأمین، افزایش قیمت انرژی و مواد غذایی، و بی‌ثباتی اقتصادی شده است. پس از آغاز جنگ، ارزش روبل روسیه در برابر دلار آمریکا و یورو به پایین‌ترین سطح تاریخی خود رسید. با این حال، مداخلات بانک مرکزی و تقاضا برای پرداخت هزینه‌های گاز به روبل موجب تقویت ارز روسیه شد. به‌دنبال محدودیت‌های واردات سوخت فسیلی روسیه به اتحادیه اروپا و ایالات متحده، صادرات سوخت‌های فسیلی این کشور به کشورهای آسیایی، به ویژه چین، منتقل شد و چین به مقصد اصلی صادرات انرژی روسیه تبدیل گردید. همچنین، اقتصادهای جهانی به کالاهای صادراتی اصلی دو کشور، مانند گندم، وابسته بودند. روسیه ششمین صادرکننده بزرگ آلومینیوم و پیشرو در تولید پالادیوم در جهان بود.
این تحولات نشان‌دهنده تأثیرات وسیع جنگ بر اقتصاد جهانی و روابط بین‌المللی است که به طور گسترده‌ای بر بازارهای انرژی، مواد اولیه و وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف تأثیر گذاشته است.
3. افزایش قیمت انرژی و اثرات آن
روسیه یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان گاز و نفت جهان است. تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور باعث کاهش عرضه انرژی و افزایش قیمت سوخت شده است. اروپا، که به شدت به گاز روسیه وابسته بود، با افزایش هزینه‌های انرژی روبه‌رو شده و تلاش کرده است منابع جایگزینی پیدا کند.
افزایش قیمت نفت و گاز منجر به تورم در بسیاری از کشورها شده است. خانوارها و کسب‌وکارها با هزینه‌های بالاتری مواجه شده‌اند که باعث کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان شده و رشد اقتصادی را کند کرده است.
4. بحران مواد غذایی و امنیت غذایی جهانی
اوکراین و روسیه در کنار هم حدود 30% از صادرات جهانی گندم و 75% از صادرات روغن آفتابگردان جهان را تأمین می‌کنند. جنگ باعث شده که صادرات این محصولات به شدت کاهش یابد، زیرا بسیاری از مزارع اوکراین تخریب شده‌اند و مسیرهای صادراتی مسدود شده‌اند.
کشورهایی در خاورمیانه و آفریقا که وابستگی زیادی به گندم اوکراین دارند، بیشترین آسیب را دیده‌اند. افزایش قیمت مواد غذایی ناامنی غذایی را در برخی مناطق جهان تشدید کرده است.
5. تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد روسیه و اوکراین
تحریم‌های اقتصادی غرب علیه روسیه شامل:
- قطع دسترسی بانک‌های روسیه به سیستم سوئیفت
- محدودیت‌های صادرات فناوری‌های پیشرفته
- خروج بسیاری از شرکت‌های چندملیتی از بازار روسیه
با وجود این تحریم‌ها، اقتصاد روسیه با استفاده از منابع داخلی و تجارت با کشورهایی مانند چین و هند تا حدی به حیات خود ادامه داده است. با این حال، کاهش درآمدهای صادراتی و هزینه‌های بالای جنگ فشار زیادی بر اقتصاد این کشور وارد کرده است.
6. تولید ناخالص داخلی روسیه و اوکراین
نمودار زیر درصد رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) دو کشور روسیه و اوکراین را از سال 1990 تا 2022 نشان می‌دهد.
- دهه 1990 – سقوط اقتصادی پس از فروپاشی شوروی
هر دو کشور در اوایل دهه 1990، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دچار رکود شدید اقتصادی شدند. اوکراین کاهش شدیدتری را تجربه کرد که نشان‌دهنده وابستگی بیشتر اقتصاد این کشور به سیستم شوروی بود. - دوره رشد اقتصادی (2000 تا 2008)
از اوایل دهه 2000، هر دو کشور رشد اقتصادی را تجربه کردند. این رشد در اوکراین نوسان بیشتری داشت، درحالی‌که رشد روسیه نسبتاً پایدارتر بود. - بحران مالی جهانی 2008-2009
هر دو کشور در جریان بحران مالی جهانی دچار رکود شدیدی شدند، اما اوکراین افت بیشتری را متحمل شد که نشان‌دهنده شکنندگی بیشتر اقتصاد آن بود. - بحران 2014 – الحاق کریمه و جنگ دونباس
در سال ۲۰۱۴، رشد اقتصادی اوکراین به‌شدت کاهش یافت که ناشی از الحاق کریمه توسط روسیه و آغاز جنگ در شرق اوکراین بود. در همین زمان، روسیه نیز به دلیل تحریم‌های غرب دچار رکود شد، اما افت اقتصادی آن کمتر از اوکراین بود. - جنگ 2022 و تأثیر آن بر اقتصاد دو کشور
واضح‌ترین افت تولید ناخالص داخلی در سال 2022 مشاهده می‌شود. اوکراین کاهش شدیدی را تجربه کرده و رشد اقتصادی آن به حدود منفی 30 درصد رسیده است که نشان‌دهنده تخریب گسترده زیرساخت‌های اقتصادی و کاهش فعالیت‌های تجاری در نتیجه جنگ است. از سوی دیگر، روسیه نیز کاهش قابل توجهی را تجربه کرده، اما شدت آن کمتر از اوکراین است. - بهبود نسبی در سال 2023
به نظر می‌رسد که در پایان دوره، هر دو کشور روند احیای اقتصادی را آغاز کرده‌اند، اما اوکراین همچنان در شرایط ناپایدار قرار دارد و رشد اقتصادی آن پس از افت شدید، هنوز به سطح قبل از جنگ بازنگشته است.
بر اساس آمارهای موجود از تولید ناخالص داخلی روسیه و اوکراین، جنگ تأثیر مخربی بر اقتصاد هر دو کشور داشته، اما اوکراین به دلیل تخریب زیرساخت‌ها و وابستگی بیشتر به کمک‌های خارجی، آسیب‌پذیری بیشتری را تجربه کرده است. در مقابل، روسیه علی‌رغم تحریم‌های گسترده، توانسته افت اقتصادی خود را محدودتر نگه دارد. با این حال، چشم‌انداز اقتصادی هر دو کشور به نتیجه جنگ و سیاست‌های آتی آنها وابسته خواهد بود.
7. تأثیرات بر رشد اقتصادی جهان
جنگ اوکراین و پیامدهای آن باعث کاهش رشد اقتصادی در سراسر جهان شده است. بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف برای مقابله با تورم، نرخ بهره را افزایش داده‌اند که این موضوع سرمایه‌گذاری را کندتر کرده است. صندوق بین‌المللی پول (IMF) پیش‌بینی کرده است که رشد اقتصادی جهانی در سال‌های آینده همچنان تحت تأثیر این جنگ خواهد بود. علاوه بر این، نوسانات بازارهای مالی و کاهش اطمینان سرمایه‌گذاران باعث افزایش بی‌ثباتی در اقتصاد جهانی شده است.
- اگر جنگ طولانی‌تر شود، اختلالات اقتصادی ادامه خواهد داشت و احتمال اینکه قیمت انرژی و مواد غذایی باز هم افزایش یابد بسیار زیاد است.
- سیاست‌های اقتصادی کشورهای مختلف، از جمله اروپا، در قبال روسیه و اوکراین تعیین‌کننده مسیر آینده اقتصاد جهانی خواهد بود.
- همکاری‌های بین‌المللی برای کاهش وابستگی به منابع انرژی و محصولات کشاورزی روسیه و اوکراین می‌تواند در بلندمدت اثرات این بحران را کاهش دهد.
نتیجه گیری
جنگ روسیه و اوکراین یکی از مهم‌ترین درگیری‌های ژئوپلیتیکی قرن 21 است که پیامدهای گسترده‌ای در سطح جهانی به همراه داشته است. این جنگ نه‌تنها تأثیرات عمیقی بر اقتصاد و سیاست هر دو کشور داشته، بلکه نظم جهانی را نیز دستخوش تغییر کرده است. افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، تحریم‌های شدید اقتصادی علیه روسیه، بحران انرژی، و ناامنی غذایی از جمله پیامدهای این درگیری هستند که بسیاری از کشورها را تحت تأثیر قرار داده‌اند. همچنین، این جنگ نشان داد که وابستگی بیش از حد به منابع انرژی و مواد غذایی یک کشور می‌تواند آسیب‌پذیری‌های بزرگی برای اقتصاد جهانی ایجاد کند.
از نظر نظامی، جنگ فرسایشی و طولانی‌شدن درگیری نشان‌دهنده مقاومت اوکراین و هزینه‌های بالای روسیه در این جنگ است. تلفات انسانی و تجهیزاتی سنگین هر دو طرف، به‌ویژه روسیه، نشان می‌دهد که جنگ نه‌تنها یک چالش نظامی، بلکه یک بحران اقتصادی و انسانی نیز محسوب می‌شود. در نهایت، آینده این جنگ به تصمیمات سیاسی، مذاکرات دیپلماتیک و پایداری اقتصادی کشورها بستگی دارد. اگرچه هنوز نمی‌توان پایانی قطعی برای این درگیری متصور شد، اما روشن است که اثرات آن برای سال‌ها بر سیاست و اقتصاد جهانی باقی خواهد ماند.
منابع:
