آمار صادرات و واردات برق در ایران و جهان | صادرات برق چه مزایایی دارد؟

صادرات برق به عراق

آمار صادرات و واردات برق

چند سالی است که با گرم شدن هوا و طولانی‌تر شدن روزها با قطعی روزانه و زمانبندی شدن برق از سوی اداره برق ایران، رو به رو هستیم. با آغاز قطعی برق هر ساله بحث تامین نیاز برق کشور و صادرات برق داغ می‌شود. اما آیا واقعا صادرات برق در روزهایی که کشور بیشترین نیاز به برق را دارد انجام می‌شود و آیا صادرات برق روی تامین نیاز کشور موثر است؟

آمارفکت در مقاله “آمار سرانه مصرف برق در ایران – ۶ برابر جهان و اروپا برق مصرف نمی‌کنیم!” به موضوع سرانه مصرف برق در ایران و شایعاتی که پیرامون آن وجود دارد پرداخت و در این مقاله، آمارفکت بر اساس آمارهای رسمی که به دست آورده است به موضوع آمار صادرات و واردات برق و آمار دقیق آن‌ می‌پردازد.

تاریخچه صادرات برق

تاریخچه صادرات برق در جهان به سال‌ها پیش از ساخت  نیروگاه‌های برق برمی‌گردد، اما در اینجا به برخی از رویدادهای کلیدی و تحولات مهم در این زمینه اشاره خواهیم کرد.

در اوایل قرن بیستم، با پیشرفت صنعت و توسعه نیروگاه‌های برق، نخستین صادرات برق رخ داد. در این دوره، برق از نیروگاه‌ها به شهرها و صنایع منتقل می‌شد و در برخی موارد برق اضافی به شبکه برق ملی یا سایر مناطق صادر می‌شد.

در دهه ۱۹۶۰، صادرات برق به مقصد‌های خارجی به طور جدی آغاز شد. کشورهایی مانند کانادا، آمریکا و شیلی، ظرفیت‌های تولید برق خود را توسعه دادند و قادر به صادرات برق به کشورهای همسایه شدند.

در دهه ۱۹۷۰، با رشد صنعت نیروگاه‌های هسته‌ای، صادرات برق از نیروگاه‌های هسته‌ای نیز آغاز شد. کشورهایی مانند فرانسه و کانادا، قدرت تولید برق هسته‌ای را افزایش دادند و بخشی از این تولید را به صادرات اختصاص دادند.

در دهه ۱۹۸۰، صادرات برق به مناطق دوردست و قاره‌های دیگر نیز گسترش یافت. برق از مناطقی مانند کشورهای خلیج فارس و حوزه دریای کارائیب به مناطق مصرف‌کننده در اروپا و آسیا صادر می‌شد.

آمار دسترسی روستاییان به برق

مزایای صادرات برق

صادرات برق از دستاوردهای مهم صنعت برق است و دلایل متعددی برای صادرات برق وجود دارد. لیستی از این موارد در ادامه آورده شده است.

  • تامین درآمد
  • بهره‌وری از ظرفیت تولید بیشتر
  • تعادل تقاضا و عرضه
  • ایجاد روابط بین المللی
  • کاهش اتلاف انرژی برق
دکل برق

آمار صادرات برق ایران

۱. تامین درآمد: صادرات برق می‌تواند منبعی قابل توجه از درآمد برای کشورها باشد. با فروش برق به کشورهای خارجی، کشورها قادر خواهند بود درآمدی جدید را به دست آورده و از آن برای توسعه صنعت و اقتصاد خود استفاده کنند.

۲. بهره‌وری از ظرفیت تولید بیشتر: در برخی موارد، کشورها ممکن است ظرفیت تولید برق بیش از نیاز داخلی خود داشته باشند. در این صورت، صادرات برق به کشورهای همسایه یا مناطق دیگر، بهره‌وری از این ظرفیت اضافی را ممکن می‌سازد و تجارت و تعاملات اقتصادی بین المللی را تقویت می‌کند.

۳. تعادل تقاضا و عرضه: با توسعه نیروگاه‌ها و زیرساخت‌های تولید برق، کشورها می‌توانند تعادلی بین تقاضا و عرضه برق خود را برقرار کنند. در صورتی که در زمان‌های اوج تقاضا، تولید برق بیشتر از نیاز داخلی باشد، می‌توان آن را به صورت صادرات به کشورهای دیگر فروخت و باعث تعادل در بازار برق شود.

۴. ایجاد روابط بین المللی: صادرات برق می‌تواند روابط دوجانبه و چندجانبه بین کشورها را تقویت کند. این فرایند می‌تواند به ایجاد همکاری‌های تجاری و اقتصادی، تبادل فناوری و دانش، تعمیق روابط سیاسی و اجتماعی کمک کند.

۵. کاهش اتلاف انرژی: در برخی مناطق، صادرات برق به جای انتقال برق در فواصل طولانی، می‌تواند کاهش اتلاف انرژی شود. در صورتی که تلفات انتقال برق در یک کشور بالا باشد، صادرات برق می‌تواند به جای انتقال برق از مناطق دوردست، باعث صرفه‌جویی در انرژی و افزایش بهره‌وری شود.

صادرات برق می‌تواند منجر به توسعه اقتصادی، توازن بازار برق، ایجاد روابط بین المللی و بهره‌وری از ظرفیت‌های تولید بیشتر شود. با این حال، همچنان چالش‌هایی مانند زیرساخت‌های انتقال قدرت، قوانین و مقررات، و توافقات تجاری بین المللی وجود دارد که برای صادرات برق لازم است مدنظر قرار گیرند. از طرفی، مزایای صادرات برق بستگی به شرایط و موقعیت هر کشور و بازار مقصد دارد و ممکن است در موارد خاص، چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز وجود داشته باشد.

آمار تولید برق از انرژی هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران

معایب صادرات برق

صادرات برق، همچنین با معایبی نیز همراه است  که شامل؛  نقص در تأمین داخلی، نقض تعادل تقاضا و عرضه، ایجاد وابستگی به بازارهای خارجی و وابستگی به زیرساخت‌های انتقال برق می‌شود.

نقص در تأمین داخلی: صادرات برق ممکن است منجر به نقص در تأمین داخلی برق یا افزایش قیمت برق در کشور مبدأ شود. اگر نیروگاه‌ها و شبکه برق داخلی به طور کافی قوی نباشند و برای تامین نیازهای داخلی برق، باید به صادرات برق متکی باشند، می‌تواند به مشکلات تامین داخلی برق وابسته باشد.

نقض تعادل تقاضا و عرضه: صادرات برق می‌تواند باعث نقض تعادل بین تقاضا و عرضه برق در کشور مبدأ شود. در صورتی که در زمان‌های اوج تقاضا، تولید برق به عنوان نتیجه صادرات برق به مناطق خارجی کاهش یابد، ممکن است نیازهای داخلی برق کشور را برطرف نتوان کرد و با مشکلات عرضه برق روبرو شود.

وابستگی به بازارهای خارجی: صادرات برق ممکن است کشورها را به بازارهای خارجی وابسته کند. تغییرات قیمت برق یا سیاست‌های بازار در کشور مقصد، می‌تواند تأثیر زیادی بر درآمد و استقرار کشور صادر کننده برق داشته باشد. در صورتی که کشورها برای تامین درآمد خود به صادرات برق وابسته باشند، تحت تأثیر نوسانات بازار قرار خواهند گرفت.

وابستگی به زیرساخت‌های انتقال برق: صادرات برق ممکن است وابستگی کشورها به زیرساخت‌های انتقال برق را افزایش دهد. توسعه و حفظ زیرساخت‌های انتقال برق با هزینه‌های زیادی همراه است و در صورت نیاز به انتقال برق به مناطق دوردست، نیاز به سرمایه‌گذاری و پشتیبانی مناسب از این زیرساخت‌ها است.

از طرفی، لازم به ذکر است که مزایا و معایب صادرات برق بستگی به شرایط و وضعیت هر کشور و بازار مقصد دارد و ممکن است در موارد خاص متفاوت باشد. عوامل مختلفی مانند ظرفیت تولید برق، نیازهای داخلی، سیاست‌های دولتی و قوانین و مقررات مربوط به صادرات برق نیز بر تأثیر صادرات برق تأکید دارند.

آمار دسترسی به برق در ایران

صادرات برق

جدول درآمد کشورها از صادرات برق

کشورها مازاد تولید برق خود را به دلیل اینکه نمی‌شود برق را در مقیاس بزرگ ذخیره کرد، صادر می‌کنند. در جدول زیر میزان درآمد کشورها را به دلار از راه صادرات برق را آورده‌ایم.

کشوردرآمد به دلار
Germany9882782079
France8460024644
Czechia3529313712
Switzerland3187736901
Belgium2906512058
Spain2858680940
Sweden2703101152
Canada2637597179
Netherlands2431062538
Austria2148310692
Norway2053389736
Laos1957113623
Paraguay1628408594
China1532572512
Slovakia1487266952
Hungary1423442533
Russia1313808526
Bulgaria1191538748
Denmark1188950509
Argentina1065956103
Poland925586072
Bosnia and Herzegovina911200908
Slovenia910266723
South Africa811868799
Italy806392594
United Kingdom742781336
Finland671560651
United States618211655
Israel599903070
India576918327
Croatia564685569
Portugal560922033
Romania529781431
Uruguay525187462
Greece434193265
Belarus431934979
Estonia427050386
Mozambique380734186
Lithuania332969062
Latvia306217239
Serbia277636777
Turkey272429142
Ukraine240623103
Mexico218747975
Albania204370608
Zambia175501166
Nigeria159294882
Ireland151807111
Ghana126525803
Thailand121487106
Uzbekistan108892112
Turkmenistan106662841
Tajikistan94658662
Guatemala94639690
Vietnam88706004
North Macedonia86260869
Malaysia80428093
Montenegro75364301
Azerbaijan69623128
Luxembourg61103858
Algeria54372094
Cote d’Ivoire53405160
Armenia50888165
Egypt50178799
Burma43553743
Iran40443108
Kazakhstan36361487
Morocco30544225
Uganda28480882
Panama24404958
Georgia20282995
Brazil19672238
Jordan19264983
Namibia18695340
North Korea16941553
Ecuador14759988
Colombia10439985
Zimbabwe9683138
Hong Kong3874724
Bhutan3745357
Malta2965257
El Salvador2628369
Kenya1825823
Republic of the Congo1448595
Cyprus1198728
Kyrgyzstan1103112
Togo758752
Ethiopia723750
Singapore571678
Costa Rica370829
Rwanda366699
Mongolia334264
Malawi245317
Andorra113168
United Arab Emirates101354
Lesotho82709
Eswatini57390
Oman28036
Tanzania27895
Moldova6194
Japan2941
Indonesia66
Burkina Faso27
South Korea16

طبق این جدول که از که وبسایت oec به دست آمده و مربوط به سال 2021 می‌شود، کشور ایران توانسته از طریق صادرات برق 40443108 دلار درآمد به دست آورد. در این جدول بیشترین درآمد مربوط به کشور آلمان با میزان 9882782079 دلار درآمد می‌شود.

آمار تولید برق ایران و جهان

تولید برق

جدول واردات برق کشورهای جهان

در ادامه جدول پرداختی‌های کشورها برای واردات برق آورده شده است.

کشوردلار
Italy7439148929
Germany5981607715
France4187697899
Switzerland4086030945
United Kingdom3785700835
Brazil2871246957
United States2776709382
Hungary2323817576
Austria2113133045
Spain1943072916
Belgium1940689263
Netherlands1933551622
Denmark1836269199
Thailand1781154864
Finland1728814245
Slovakia1720561526
Lithuania1553060102
Portugal1467153535
Poland1452441648
Czechia1225281548
Serbia1181416944
Croatia880093093
Hong Kong842442446
Sweden808068878
Slovenia793352177
Romania718499527
Latvia688434998
Estonia688238470
Luxembourg641661933
Palestine618201467
Greece567637446
Canada504804314
Macau488453385
Norway462640968
Bangladesh460462995
North Macedonia433046125
Argentina363854130
Ireland342303613
Bulgaria307753371
South Africa296250777
Mozambique286045441
China253640549
Bosnia and Herzegovina238646717
Namibia237791841
Cambodia228418825
Ukraine218263487
Albania202544122
Zimbabwe165711466
Afghanistan165165713
Mongolia161320556
Uzbekistan148759745
Burkina Faso146701796
Eswatini143824289
Botswana143072532
Montenegro132737680
Mexico116495725
Nepal116415223
El Salvador104066836
Kazakhstan89588774
Burma84150788
Guatemala82516030
Indonesia80348947
Malta78802411
Vietnam78491506
Democratic Republic of the Congo70944101
Togo70180516
Mali69016629
Laos68977120
Benin68888455
Georgia62509447
Belarus55118175
Niger54213830
Iran53542303
Tunisia52686233
Russia47873527
Iraq44805365
Andorra40668842
San Marino39609279
Turkey39292022
Morocco39012622
Pakistan38911954
Lesotho34777465
Jordan31780614
Kenya29204632
Syria23147617
Libya18398185
Colombia14149564
Azerbaijan12057966
Honduras11806503
Zambia10965679
Kyrgyzstan10902117
Ecuador10439985
Armenia9139052
Ghana6491831
Moldova6242483
Cote d’Ivoire5765291
Tanzania4170215
Uruguay4123310
India3745357
Malawi3314239
Cyprus2530498
Liberia2086518
Malaysia1936244
Uganda1825823
Singapore1394313
Tajikistan1014721
Peru610424
Rwanda550881
Costa Rica177221
Panama130733
Oman79067
North Korea44165
Sudan31314
Yemen28036
Central African Republic27404
Nicaragua13446
Turkmenistan8889
Israel5777
Republic of the Congo5517
Japan3334
South Korea2730
United Arab Emirates1719
Chile1463
Bahrain1171
Nigeria1082
Australia544
Saudi Arabia351
Angola117

طبق این جدول، کشور ایتالیا در سال 2021 با پرداخت 7439148929 دلار بیشترین هزینه را برای واردات برق داشته است، کشور آلمان که بالاترین درآمد از صادرات برق را داشته بود نیز در رده دوم این لیست با پرداخت 5981607715 دلار برای واردات برق قرار دارد. ایران در سال 2021 میزان 53542303 دلار برای واردات برق هزینه کرده است.

در ادامه جدول مشتری‌های برق ایران در سال 1399 آورده شده است.

کشورنخجوانارمنستانآذربايجانتركمنستانپاكستانافغانستانعراق
حجم صادرات به مگاوات ساعت309373938410231725159368179098064256
درصد از کل صادرات0.32%0.41%0.01%0.001%5.45%8.65 %85.16 %

طبق این جدول بزرگترین مشتری برق ایران کشور عراق است که 85.16 درصد از کل صادرات برق ایران را به خود اختصاص داده است و در این سال 8064256 مگاوات ساعت برق از ایران وارد کرده است.

آمار مصرف برق در ایران و جهان

 جدول مقایسه نسبت واردات به صادرات برق در کشورهای جهان

در جدول زیر میزان نسبت واردات برق در کشورهای جهان به صادرات آن‌ها آورده شده است.

کشورنسبت واردات به صادرات در مقیاس تراوات ساعت
Italy42.79
United States39.31
Thailand28.68
United Kingdom24.15
Brazil23.1
Iraq18.61
Finland17.77
Hungary12.75
Hong Kong12.56
Lithuania9.04
Austria7.54
Bangladesh6.56
Palestine6.21
Luxembourg5.72
Afghanistan5.37
Macao5.19
Denmark4.87
Portugal4.75
North America4.279999
Croatia3.96
Greece3.68
Cambodia3.61
Moldova3.43
Nepal2.77
Switzerland2.66
Estonia2.63
Uzbekistan2.52
Argentina2.5
North Macedonia2.48
Mexico2.42
Romania2.2
Namibia2.19
Botswana1.84
Latvia1.77
Zimbabwe1.75
Mongolia1.63
Georgia1.62
Ireland1.58
Vietnam1.52
Nicaragua1.36
Libya1.35
Niger1.16
Burkina Faso1.06
Indonesia0.97
Morocco0.97
Eswatini0.92
Poland0.89
Spain0.89
Togo0.81
Suriname0.8
Slovakia0.78
El Salvador0.66
Serbia0.65
Benin0.64
Gabon0.55
Djibouti0.53
Lesotho0.53
Malta0.51
Pakistan0.51
Colombia0.46
Senegal0.36
Belize0.35
Netherlands0.25
Bahrain0.2
Mauritania0.2
Democratic Republic of Congo0.19
Kenya0.14
Jordan0.13
Tanzania0.12
Burundi0.1
Lebanon0.09
Kyrgyzstan0.05
Peru0.04
Rwanda0.03
Cameroon0.02
Angola0
Antigua and Barbuda0
Aruba0
Australia0
Bahamas0
Barbados0
Bermuda0
Bolivia0
Brunei0
Cape Verde0
Central African Republic0
Chad0
Chile0
Comoros0
Congo0
Cook Islands0
Cuba0
Cyprus0
Dominica0
Dominican Republic0
Equatorial Guinea0
Eritrea0
Fiji0
Gambia0
Gibraltar0
Greenland0
Grenada0
Guadeloupe0
Guam0
Guinea0
Guinea-Bissau0
Guyana0
Haiti0
Jamaica0
Japan0
Kiribati0
Kuwait0
Liberia0
Madagascar0
Malawi0
Maldives0
Montserrat0
New Caledonia0
New Zealand0
Nigeria0
North Korea0
Oman0
Papua New Guinea0
Philippines0
Puerto Rico0
Qatar0
Reunion0
Samoa0
Sao Tome and Principe0
Sierra Leone0
Singapore0
Solomon Islands0
Somalia0
South Korea0
South Sudan0
Sri Lanka0
Sudan0
Taiwan0
Timor0
Tonga0
Trinidad and Tobago0
Vanuatu0
Western Sahara0
Yemen0
United Arab Emirates-0.03
Guatemala-0.07
Algeria-0.1
Honduras-0.17
Uganda-0.2
Slovenia-0.27
Belarus-0.3
Saudi Arabia-0.3
Syria-0.32
Mali-0.35
Panama-0.51
Kazakhstan-0.56
Tunisia-0.58
Armenia-0.63
Venezuela-0.65
Montenegro-0.69
Egypt-0.82
Costa Rica-1
Uruguay-1.08
Ecuador-1.09
Zambia-1.2
Cote d’Ivoire-1.27
Myanmar-1.34
Ghana-1.41
Tajikistan-1.43
Azerbaijan-1.52
Malaysia-1.65
Ethiopia-1.75
Turkey-1.86
India-1.88
Ukraine-2.04
Turkmenistan-3.2
Iran-3.63
Mozambique-3.67
South America-3.9199986
South Africa-4.14
Bosnia and Herzegovina-4.76
Bhutan-5.21
Israel-6.52
Belgium-7.88
Bulgaria-8.78
Czechia-11.08
Norway-17.58
Russia-17.67
China-17.7
Germany-18.57
Sweden-25.57
Paraguay-28
Laos-31.15
Canada-38.07
France-44.98

در جدول فوق که نشان دهنده نسبت واردات به صادرات است، کشورهایی که دارای واردات بیشتری نسبت به صادراتشان بودند دارای ترازهای مثبت هستند و کشورهایی که صادرات بیشتر از وارداتشان داشتند دارای ترازهای منفی هستند. طبق این دسته بندی، ایران میزان  3.63 تراوات ساعت صادرات بیشتری نسبت به وارداتش داشته است.

صادرات برق؛ خوب یا بد؟

اگر بخواهیم نگاه اجمالی به بحث آمار صادرات و واردات برق بیاندازیم. در سراسر کشورهای جهان، مخصوصاً کشورهای توسعه یافته که از طریق مرزهای زمینی، همسایه‌های متعددی دارند، آمار صادرات و واردات برق قابل توجهی وجود دارد.

دلیل به وجود آمدن چنین آمارهایی که کشورها هم صادرات دارند و هم واردات این بوده که ممکن است در فصل‌های بخصوصی، برق کمتری در کشور نیاز باشد و مازاد برق را صادر می‌کنند و در فصول دیگری که نیاز برق بیشتر از توان تولید است واردات برق انجام می‌دهند. یا ممکن است صادرات برق از مناطق خاصی به‌ صرفه باشد و در این مناطق برق را برای صادرات تولید کنند و همچنین برای مناطق دور افتاده تر، از کشورهای همسایه واردات برق داشته باشند. به این ترتیب است که کشورها اغلب هم واردات برق دارند و هم صادرات برق و تفاوتی هم به توسعه یافتگی یا عدم پیشرفت کشورها ندارد.

با توجه به اینکه نمی‌شود برق با حجم بالا را ذخیره کرد و برق با حجم کم را نیز نمی‌توان برای طولانی مدت ذخیره کرد، یکی از بهترین گزینه‌ها صادر کردن مازاد تولید برق است. از این طریق هم درآمدزایی شکل خواهد گرفت  هم از اتلاف انرژی جلوگیری می‌شود.