آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی در سال 1390 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی در سال 1390 بوده است. در این سال نقاط شهری استان خراسان شمالی 0.83 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی | تحلیل سهم از جمعیت شهری کشور (۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی طی بازه‌ی زمانی ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵، روندی نسبتاً باثبات با نوسانات جزئی را تجربه کرده است. این استان در سال ۱۳۸۳، پس از تقسیم استان خراسان بزرگ، به‌عنوان یکی از سه استان جدید به رسمیت شناخته شد. بنابراین در آمارهای سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵، داده مستقلی برای این استان ثبت نشده است. اما از سال ۱۳۸۵ به بعد، سهم آن از جمعیت شهری کشور به طور جداگانه بررسی و گزارش شده است.
استانی نوپا با سهم پایدار در جمعیت شهری کشور
خراسان شمالی در نخستین سرشماری رسمی پس از تشکیل (۱۳۸۵)، سهمی معادل ۰.۸۱ درصد از جمعیت شهری کشور را به خود اختصاص داد. این میزان از سهم، با توجه به نوپایی استان، ویژگی‌های جغرافیایی، و ظرفیت‌های اقتصادی و اجتماعی آن، نشان‌دهنده جایگاه قابل‌قبولی در نظام جمعیتی کشور بود.
در این دوره، شهر بجنورد به عنوان مرکز استان، بیشترین تمرکز جمعیت شهری را در خود داشت. سایر شهرهای استان از جمله شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، گرمه، جاجرم و فاروج نیز نقش مکمل در ساختار شهری ایفا می‌کردند. با وجود محدودیت‌هایی مانند موقعیت جغرافیایی کوهستانی، کمبود زیرساخت‌ها و دوری از مراکز صنعتی بزرگ، استان توانست روندی باثبات در شهرنشینی خود ایجاد کند.
افزایش سهم در سال ۱۳۹۰
در سرشماری سال ۱۳۹۰، سهم استان خراسان شمالی از جمعیت شهری کشور به ۰.۸۳ درصد افزایش یافت. این رشد جزئی اما مثبت، نشانه‌ای از توسعه خدمات عمومی، ارتقای زیرساخت‌های شهری، و بهبود شاخص‌های زندگی شهری در شهرهای استان بود.
برخی از دلایل این افزایش سهم عبارت‌اند از:
- افزایش مهاجرت درون‌استانی از روستاها به شهرهای کوچک و متوسط
- توسعه مراکز آموزش عالی، به‌ویژه در بجنورد و اسفراین
- سرمایه‌گذاری در بخش مسکن و بهبود خدمات بهداشتی و درمانی
- تثبیت فعالیت‌های اقتصادی محلی و کشاورزی در شهرستان‌ها
همچنین تلاش‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری در بخش صنعت، به‌ویژه صنایع تبدیلی کشاورزی، در مناطق مختلف استان صورت گرفت که به تثبیت جمعیت کمک کرد.
کاهش جزئی در سال ۱۳۹۵
در سرشماری سال ۱۳۹۵، سهم استان از جمعیت شهری کشور به ۰.۸۲ درصد کاهش یافت. این کاهش اندک می‌تواند نتیجه طبیعی رقابت میان استان‌ها در جذب جمعیت باشد، به‌ویژه در شرایطی که استان‌هایی مانند البرز، تهران و قم رشد سریع‌تری در شهرنشینی داشته‌اند.
با این حال، استان خراسان شمالی همچنان در مسیر رشد جمعیتی متعادل باقی مانده و از فرایند خروج گسترده جمعیت (مانند برخی دیگر از استان‌های محروم) فاصله گرفته است. تمرکز نسبی جمعیت در چند شهر اصلی و پایداری خدمات عمومی، از دلایل این ثبات هستند.
نقش بجنورد در ساختار جمعیتی استان
شهر بجنورد، به عنوان مرکز سیاسی، اداری، و فرهنگی استان، نقش کلیدی در تمرکز جمعیت شهری دارد. با وجود توسعه سایر شهرها، همچنان سهم بالایی از جمعیت استان در این شهر ساکن است. دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز دولتی و نهادهای خدماتی در بجنورد متمرکز شده‌اند و این تمرکز، خود محرکی برای مهاجرت به این شهر محسوب می‌شود.
با این حال، تمرکز بیش از حد جمعیت در مرکز استان، می‌تواند در درازمدت موجب فشار بر منابع و نابرابری در توزیع جمعیت شود. بنابراین نیاز است که سیاست‌های توسعه‌ای به سمت تقویت سایر شهرستان‌ها هدایت شود.
شهرهای مکمل و ظرفیت‌های توسعه
شهرهایی مانند شیروان و اسفراین ظرفیت بالایی در جذب جمعیت و تبدیل‌شدن به قطب‌های شهری دارند. وجود زمین‌های کشاورزی، نیروی کار بومی، نزدیکی به محورهای مواصلاتی و دارا بودن مراکز دانشگاهی، این شهرها را به گزینه‌های ایده‌آل برای توسعه جمعیت شهری تبدیل کرده است.
شهرستان‌هایی نظیر مانه و سملقان، جاجرم، گرمه و فاروج نیز با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، خدمات عمومی و صنایع بومی، می‌توانند نقش مکمل بجنورد را ایفا کنند و از تمرکز جمعیت جلوگیری کنند.
چالش‌های توسعه جمعیت شهری در استان
با وجود ثبات نسبی در توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی، چالش‌هایی نیز در مسیر توسعه شهری وجود دارد:
- مهاجرت نخبگان و جوانان: کمبود فرصت‌های شغلی و تحصیلی پیشرفته باعث خروج نیروی انسانی متخصص از استان شده است.
- وابستگی اقتصادی به کشاورزی سنتی: نبود تنوع در اشتغال، مانع اصلی در جذب و حفظ جمعیت شهری است.
- کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل: فاصله از محورهای اصلی توسعه و ضعف حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی
- کمبود سرمایه‌گذاری صنعتی: نبود صنایع بزرگ، مانع رشد اقتصادی شهرهای کوچک شده است.
راهکارهایی برای بهبود وضعیت جمعیت شهری
برای ارتقاء سهم استان از جمعیت شهری کشور و ایجاد تعادل بهتر در درون استان، پیشنهادهای زیر می‌تواند مفید باشد:
- توسعه زیرساخت‌های صنعتی در شهرهای غیرمرکزی برای ایجاد اشتغال پایدار
- سرمایه‌گذاری در کشاورزی نوین و صنایع تبدیلی
- تقویت زیرساخت‌های ارتباطی و حمل‌ونقل بین شهری
- گسترش آموزش فنی و حرفه‌ای برای مهارت‌آموزی جوانان
- تقویت گردشگری طبیعی و تاریخی به‌ویژه در مناطق روستایی با قابلیت تبدیل به شهر
چشم‌انداز آینده جمعیت شهری در استان
با تداوم رشد آرام اما باثبات، استان خراسان شمالی می‌تواند سهم خود از جمعیت شهری کشور را افزایش دهد. بهره‌برداری از منابع انسانی، بهبود زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری، می‌تواند شهرهای این استان را به مراکز مهم‌تری در نقشه جمعیتی کشور تبدیل کند.
همچنین، اگر سیاست‌های توسعه‌ای با نگاه به عدالت منطقه‌ای و توازن بین شهری اجرا شوند، شهرهای استان قادر خواهند بود تا جمعیت پایدارتری جذب کرده و از مهاجرت معکوس نیز بهره‌مند شوند.
جمع‌بندی
در مجموع، توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان شمالی از زمان تأسیس در سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۵، روندی باثبات و مثبت داشته است. سهم استان از جمعیت شهری کشور از ۰.۸۱ درصد در سال ۱۳۸۵ به ۰.۸۳ درصد در سال ۱۳۹۰ و ۰.۸۲ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. این روند نشان‌دهنده ظرفیت بالای استان برای توسعه پایدار شهری در صورت حمایت و برنامه‌ریزی مناسب است.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان چهارمحال و بختیاری (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان جنوبی (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خراسان رضوی (سال 1365-1395)
