آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان در سالهای 1375 و 1395 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان در سالهای 1375 و 1395 بوده است. در این دوسال نقاط شهری استان کردستان 1.92 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان | تحلیل سهم از جمعیت شهری کشور (۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان طی سه دهه گذشته نشان‌دهنده نوسانات ملایم اما معناداری در سهم این استان از جمعیت شهری کل کشور بوده است. با وجود رشد نسبی شهرنشینی در کردستان و توسعه برخی زیرساخت‌ها، سهم این استان از جمعیت شهری کشور در مقایسه با برخی دیگر از استان‌ها نسبتاً محدود باقی مانده و بین ۱.۶ تا ۱.۹۲ درصد در نوسان بوده است.
وضعیت اولیه در سال ۱۳۶۵
در سال ۱۳۶۵، استان کردستان حدود ۱.۶ درصد از جمعیت شهری کشور را در خود جای داده بود. این میزان در مقایسه با وسعت جغرافیایی و جمعیت کل کشور، رقم نسبتاً متوسطی به شمار می‌رفت. در آن زمان، شهرهای سنندج، سقز، بانه و مریوان به‌عنوان مراکز اصلی جمعیت شهری استان شناخته می‌شدند. اما توسعه‌نیافتگی نسبی استان، نبود زیرساخت‌های گسترده، شرایط خاص امنیتی و فاصله از مراکز قدرت اقتصادی، مانع از جذب جمعیت گسترده‌تر در این مناطق شده بود.
در دهه ۱۳۶۰، بسیاری از مناطق استان همچنان با ساختار روستایی شناخته می‌شدند و روند شهرنشینی نسبت به میانگین کشوری سرعت پایین‌تری داشت. همین موضوع سهم نسبتاً پایین استان از جمعیت شهری کشور را در آن مقطع توضیح می‌دهد.
افزایش سهم در سال ۱۳۷۵
در سال ۱۳۷۵، آمارها نشان دادند که سهم کردستان از جمعیت شهری کشور به ۱.۹۲ درصد افزایش یافته است. این افزایش قابل توجه را می‌توان حاصل ترکیبی از عوامل دانست: توسعه نسبی خدمات شهری، گسترش فعالیت‌های دولتی، ساخت بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز آموزش عالی، و مهاجرت از مناطق روستایی به شهرهای استان.
علاوه بر این، بهبود وضعیت امنیتی در دهه ۷۰ نسبت به دهه ۶۰، باعث شد که روند سرمایه‌گذاری در بخش‌های شهری به‌ویژه در سنندج و سقز رشد یابد. مهاجرت‌های درون‌استانی از روستا به شهر نیز عامل مهمی در افزایش جمعیت شهری و در نتیجه سهم استان از جمعیت شهری کشور بود.
کاهش مجدد سهم در دهه ۸۰
با وجود رشد در دهه ۷۰، آمار سال ۱۳۸۵ کاهش در سهم استان کردستان از جمعیت شهری کشور را نشان می‌دهد؛ این سهم به ۱.۷۷ درصد رسید. این افت را می‌توان ناشی از چند عامل دانست. اول، شتاب بیشتر رشد جمعیت شهری در دیگر استان‌ها مانند البرز، قزوین و خراسان رضوی. دوم، ادامه چالش‌های اقتصادی و کمبود اشتغال در کردستان که منجر به مهاجرت نیروهای کار به شهرهای بزرگ‌تر کشور شد. سوم، زیرساخت‌های شهری در برخی شهرهای کوچک‌تر استان که همچنان ظرفیت جذب جمعیت بالا را نداشتند.
در این دوره، علی‌رغم توسعه برخی پروژه‌های عمرانی و خدماتی، استان کردستان از نظر نسبت رشد جمعیت شهری نسبت به میانگین کشوری عقب ماند و همین باعث افت سهم آن شد.
ثبات نسبی در دهه ۹۰
در سال ۱۳۹۰، سهم استان کردستان از جمعیت شهری کشور به ۱.۸۴ درصد افزایش یافت و در سال ۱۳۹۵ مجدداً به همان میزان ۱.۹۲ درصدی دهه ۷۰ بازگشت. این نشان‌دهنده یک دوره تثبیت و شاید بازیابی سهم ازدست‌رفته از رشد شهری کشور بود. افزایش سهم استان در این سال‌ها را می‌توان حاصل از چند سیاست و اتفاق مثبت دانست:
- توسعه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سنندج، بانه و مریوان
- بهبود وضعیت خدمات عمومی در شهرها، از جمله آب، برق، گاز و اینترنت
- افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های شهری مانند احداث جاده‌های ارتباطی، پارک‌های شهری و بازارچه‌های مرزی
- افزایش جمعیت به دلیل نرخ زاد و ولد بالاتر در مناطق غربی کشور نسبت به میانگین کشوری
مجموع این عوامل باعث شدند که توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان به سمت تثبیت و بازگشت به سهم قبلی خود در سطح ملی حرکت کند.
نقش شهرهای اصلی در توزیع جمعیت
در استان کردستان، سه شهر سنندج، سقز و بانه بخش عمده‌ای از جمعیت شهری استان را در خود جای داده‌اند. سنندج به عنوان مرکز استان، محل تمرکز ادارات دولتی، مراکز آموزش عالی، بیمارستان‌ها و نهادهای خدماتی است. سقز به عنوان دومین شهر پرجمعیت استان نیز در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است. همچنین بانه به دلیل بازارچه‌های مرزی و نقش مهم در اقتصاد مرزنشینی، جمعیت قابل‌توجهی را به خود جذب کرده است.
شهرهایی مانند مریوان، قروه و بیجار نیز در حال رشد هستند اما همچنان در جذب جمعیت شهری در سطح استان سهمی محدودتر دارند. ایجاد زیرساخت‌های مناسب در این شهرها می‌تواند موجب توزیع متوازن‌تر جمعیت در سراسر استان شود.
چالش‌های رشد شهری در کردستان
استان کردستان با چالش‌هایی نظیر بیکاری، کمبود زیرساخت‌های صنعتی، مهاجرت جوانان به استان‌های مرکزی، و محدودیت منابع آبی مواجه است. این عوامل مانع از رشد پایدار و بلندمدت جمعیت شهری شده‌اند. همچنین برخی موانع فرهنگی و محدودیت‌های جغرافیایی نیز در کندی توسعه شهرنشینی مؤثر بوده‌اند.
مهاجرت نخبگان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز یکی دیگر از معضلات مهم استان است. بسیاری از افراد تحصیل‌کرده پس از فارغ‌التحصیلی، به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی در حوزه تخصصی خود، استان را ترک می‌کنند و این موجب کاهش پویایی جمعیت شهری می‌شود.
راهکارهایی برای افزایش سهم کردستان از جمعیت شهری کشور
برای بهبود وضعیت توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان و افزایش سهم آن از جمعیت شهری کشور، چند راهکار کلیدی می‌توان پیشنهاد کرد:
- توسعه متوازن زیرساخت‌ها در همه شهرهای استان، نه فقط مراکز استان
- ایجاد شهرک‌های صنعتی با تمرکز بر صنایع کوچک، گردشگری و کشاورزی فرآوری‌شده
- تشویق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با ارائه معافیت‌های مالیاتی در شهرهای کم‌جمعیت
- افزایش حمایت از کسب‌وکارهای نوپا در مناطق مرزی برای تقویت اقتصاد محلی
- توسعه مسکن شهری با قیمت مناسب برای جذب جمعیت روستایی
جمع‌بندی
با نگاهی به داده‌های رسمی و تحلیل روند ۳۰ ساله، می‌توان گفت که توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان روندی نسبتاً متعادل و در حال رشد داشته است. سهم این استان از جمعیت شهری کشور از ۱.۶ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۱.۹۲ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده که نشانه‌ای از توان بالقوه در جذب و تثبیت جمعیت شهری است.
با این حال، برای حفظ و ارتقاء این روند، استان کردستان نیازمند سیاست‌های هدفمند در توسعه شهری، ایجاد فرصت‌های شغلی، و بهبود شرایط زندگی در همه مناطق شهری خود است. اگر این مسیر با برنامه‌ریزی دقیق دنبال شود، می‌توان انتظار داشت که سهم استان در آینده حتی فراتر از وضعیت فعلی نیز برود.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان تهران (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان (سال 1365-1395)
