آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان در سال 1375 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان در سال 1375 بوده است. در این سال نقاط شهری استان خوزستان 6.36 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان | تحلیل سهم استان از جمعیت شهری کشور (۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵، روندی نسبتاً پایدار اما با نوسانات جزئی را تجربه کرده است. سهم این استان از کل جمعیت شهری کشور در این بازه بین ۵.۵۳ تا ۶.۰۱ درصد در نوسان بوده که این میزان، خوزستان را در میان استان‌های پرجمعیت و استراتژیک کشور از نظر تمرکز جمعیت شهری قرار می‌دهد. این سهم بالا نه‌تنها نشان از جایگاه مهم استان در نقشه جمعیتی کشور دارد، بلکه بیانگر وزن اقتصادی، تاریخی و جغرافیایی ویژه آن نیز هست.
روند سهم خوزستان از جمعیت شهری کشور
در سال ۱۳۶۵، خوزستان حدود ۵.۵۳ درصد از جمعیت شهری کل کشور را در خود جای داده بود. این رقم در سال ۱۳۷۵ جهشی بزرگ داشت و به ۶.۳۶ درصد رسید که می‌تواند به دلیل بازسازی‌های پس از جنگ تحمیلی و مهاجرت بازگشتی جمعیت به شهرهای استان باشد. در آن زمان، شهرهایی نظیر اهواز، آبادان، خرمشهر و ماهشهر، دوباره به عنوان مراکز اصلی اسکان شهری مطرح شدند.
اما این روند صعودی ادامه نیافت. در سال ۱۳۸۵، سهم استان به ۵.۹۵ درصد کاهش یافت و در سال ۱۳۹۰ به ۶ درصد رسید. نهایتاً در سال ۱۳۹۵، سهم خوزستان از جمعیت شهری کشور به ۶.۰۱ درصد رسید که نشان از نوعی تثبیت دارد.
عوامل موثر بر تغییرات سهم جمعیت شهری
برای درک بهتر از تغییرات توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان باید عوامل متعددی را در نظر گرفت. نخستین عامل، وضعیت اقتصادی استان است. خوزستان به دلیل داشتن منابع عظیم نفت و گاز، همواره قطب صنعتی و انرژی کشور بوده و همین موضوع باعث جذب نیروهای کاری فراوانی شده است. از سوی دیگر، توسعه بنادر تجاری در شهرهایی مانند بندر امام خمینی و آبادان، نقش مهمی در اشتغال و مهاجرت ایفا کرده است.
با این حال، عواملی نظیر بحران‌های زیست‌محیطی، ریزگردها، بحران آب و گرمای شدید هوا، موجب شده‌اند که مهاجرت از استان به ویژه در دهه ۱۳۸۰ شدت بگیرد. این موضوع مانع رشد بیشتر سهم استان از جمعیت شهری کشور شده است. در واقع، استان در حال حفظ موقعیت خود بوده اما نتوانسته در رقابت با استان‌هایی مانند تهران، البرز، خراسان رضوی یا فارس، جایگاه خود را بهبود ببخشد.
نقش کلان‌شهر اهواز در تمرکز جمعیت شهری
بخش عمده‌ای از جمعیت شهری خوزستان در شهر اهواز متمرکز است. این شهر، علاوه بر آنکه مرکز استان است، به عنوان قلب صنعتی، اداری، آموزشی و خدماتی منطقه نیز شناخته می‌شود. اهواز طی دهه‌های گذشته شاهد رشد فیزیکی و جمعیتی فراوانی بوده اما زیرساخت‌های آن، به تناسب این رشد، به‌روزرسانی نشده‌اند.
همین تمرکز بیش از حد جمعیت در اهواز باعث شده بسیاری از خدمات عمومی با فشار مواجه شوند. از سوی دیگر، شهرهای دیگر استان نتوانسته‌اند تعادل جمعیتی را به خود جلب کنند، که این موضوع باعث عدم توازن در توزیع جمعیت شده است. افزایش کیفیت زندگی در شهرهای میانه‌ای مانند دزفول، اندیمشک، شوشتر، آبادان، خرمشهر و بهبهان می‌تواند بخشی از این فشار را کاهش دهد و توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان را متعادل‌تر کند.
جمعیت‌پذیری استان در مقایسه با کشور
وقتی سهم یک استان از کل جمعیت شهری کشور ثابت می‌ماند یا با نوسانات بسیار جزئی همراه است، می‌توان چنین برداشت کرد که یا سایر استان‌ها نیز روندی مشابه دارند، یا استان مورد نظر در جذب جمعیت دچار رکود شده است. در مورد خوزستان، واقعیت به هر دو دلیل نزدیک است. بسیاری از استان‌های کشور طی این سه دهه با رشد جمعیت شهری مواجه بودند، اما رشد آن‌ها در برخی موارد بیشتر از خوزستان بوده است. برای مثال، استان‌هایی مانند البرز و قزوین به دلیل نزدیکی به تهران و توسعه صنعتی، توانسته‌اند سهم خود را از جمعیت شهری کشور افزایش دهند.
در حالی که خوزستان با وجود ظرفیت بالا، رشد بیشتری نداشته و سهمش تقریباً ثابت مانده است. این وضعیت می‌تواند به سیاست‌گذاران هشدار دهد که در آینده نزدیک، نیاز به تقویت شاخص‌های زیست‌پذیری و سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی‌تر وجود دارد تا جذابیت سکونت در این استان افزایش یابد.
فرصت‌ها و تهدیدهای آینده
با توجه به ظرفیت‌های گسترده استان خوزستان، از جمله دسترسی به آب‌های آزاد، مجاورت با مرزهای بین‌المللی، منابع طبیعی، بنادر مهم، شبکه راه‌آهن و ظرفیت‌های صنعتی، این استان پتانسیل آن را دارد که سهم خود از جمعیت شهری کشور را افزایش دهد. اما تحقق این امر، نیازمند کنترل بحران‌های زیست‌محیطی، توسعه پایدار شهری، توزیع عادلانه خدمات و امکانات و ارتقای کیفیت زندگی در شهرهای مختلف استان است.
تهدید اصلی، افزایش شکاف توسعه‌ای میان اهواز و سایر شهرهای استان، تشدید مهاجرت به خارج از استان و افزایش حاشیه‌نشینی در کلان‌شهر اهواز است. اگر برنامه‌ریزی صحیح و متوازن صورت نگیرد، احتمال دارد در آینده نه تنها سهم خوزستان افزایش نیابد، بلکه با کاهش سهم از جمعیت شهری کشور نیز مواجه شود.
جمع‌بندی
در یک نگاه کلی، توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ در محدوده‌ای تقریباً پایدار بین ۵.۵ تا ۶ درصد از جمعیت شهری کشور قرار گرفته است. این سهم، جایگاه مهم خوزستان را به عنوان یکی از قطب‌های شهری ایران تثبیت می‌کند. با این حال، چالش‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و خدماتی، مانعی برای رشد بیشتر این سهم شده‌اند.
برای آینده، تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های شهری، ارتقای خدمات عمومی، ایجاد فرصت‌های شغلی، مقابله با مهاجرت نخبگان و متعادل‌سازی رشد شهرهای میانه و کوچک، می‌تواند به افزایش سهم استان از جمعیت شهری کشور کمک کند و مسیر توسعه پایدارتر را هموار نماید.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان البرز (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان بوشهر (سال 1365-1395)
