آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه در سال 1365 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه در سال 1365 بوده است. در این دوسال نقاط شهری استان کرمانشاه 3.06 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه | تحلیل سهم از جمعیت شهری کشور (۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه طی بازه زمانی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵، روندی نزولی را تجربه کرده است. در حالی که این استان در سال ۱۳۶۵ سهمی معادل ۳.۰۶ درصد از جمعیت شهری کشور را در اختیار داشت، این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۲.۴۸ درصد کاهش یافته است. کاهش پیوسته و تدریجی این سهم، نشانه‌ای از تغییرات ساختاری، اقتصادی، جمعیتی و مهاجرتی در استان است که نیاز به تحلیل دقیق‌تری دارد.
وضعیت کرمانشاه در سال ۱۳۶۵
در سال ۱۳۶۵، استان کرمانشاه با سهمی برابر با ۳.۰۶ درصد از جمعیت شهری کل کشور، جایگاهی بالا و تأثیرگذار در میان استان‌های غربی داشت. این سهم قابل‌توجه، ریشه در چند عامل دارد: جایگاه راهبردی استان به‌عنوان یکی از دروازه‌های غربی ایران، برخورداری از شهرهای نسبتاً توسعه‌یافته مانند کرمانشاه، اسلام‌آباد غرب، جوانرود و سرپل ذهاب، و نیز نقش مهم این منطقه در مسیرهای تجاری و ترانزیتی غرب کشور.
در آن سال‌ها، شهر کرمانشاه به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شهرهای غرب کشور، مرکز ثقل جمعیت شهری استان بود. این شهر دارای زیرساخت‌های نسبتاً پیشرفته، مراکز آموزش عالی، خدمات درمانی گسترده، بازارهای منطقه‌ای و جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی فراوان بود که آن را به قطب مهم شهری تبدیل کرده بود.
آغاز روند کاهش سهم از دهه ۷۰
در سرشماری سال ۱۳۷۵، سهم استان کرمانشاه از جمعیت شهری کشور اندکی کاهش یافته و به ۲.۹۸ درصد رسید. اگرچه این کاهش در نگاه اول ناچیز به نظر می‌رسد، اما آغازی بود بر یک روند نزولی که در دهه‌های بعدی ادامه یافت. دلایل این افت را می‌توان در چند حوزه جست‌وجو کرد:
- مهاجرت جوانان و نیروی کار به استان‌های صنعتی‌تر مانند تهران، البرز و اصفهان
- افزایش بیکاری و رکود در بخش‌های کشاورزی و تولیدی
- تأثیرات ناشی از جنگ تحمیلی که به‌ویژه مناطق مرزی استان را تحت تأثیر قرار داد
- عدم سرمایه‌گذاری متوازن در زیرساخت‌های شهری در شهرستان‌های استان
کاهش محسوس در دهه ۸۰
در دهه ۱۳۸۰، کاهش سهم استان از جمعیت شهری کشور شتاب بیشتری گرفت. طبق آمار سال ۱۳۸۵، این سهم به ۲.۶ درصد رسید و در سال ۱۳۹۰ به ۲.۵۳ درصد کاهش یافت. این روند نشان می‌دهد که استان کرمانشاه در رقابت با سایر استان‌ها برای جذب جمعیت شهری، دچار ضعف بوده است.
در این دوره، بسیاری از استان‌های هم‌جوار مانند همدان و کردستان نیز با رشد جمعیت شهری مواجه بودند، اما کرمانشاه به دلایل مختلف از جمله ضعف در زیرساخت‌های اقتصادی، فقدان صنایع مادر، مهاجرت نخبگان، و ضعف در سیاست‌های توسعه‌ای نتوانست از فرصت‌های جمعیتی بهره ببرد. بسیاری از جوانان استان برای یافتن شغل، ادامه تحصیل یا ارتقای سطح زندگی، به استان‌های مرکزی مهاجرت کردند.
وضعیت در سال ۱۳۹۵ و تثبیت در پایین‌ترین سهم
در سال ۱۳۹۵، سهم استان کرمانشاه از جمعیت شهری کشور به ۲.۴۸ درصد رسید. این کاهش که در طول ۳۰ سال به میزان ۰.۵۸ درصد بوده، اگرچه در ظاهر عدد کوچکی است، اما در مقیاس کشوری و در رابطه با جمعیت چند ده میلیونی، معنادار و قابل تأمل است.
تثبیت در این سطح پایین‌تر، نشان‌دهنده آن است که کرمانشاه به نقطه‌ای رسیده که نیاز به بازنگری اساسی در سیاست‌های جمعیتی و توسعه شهری دارد. اگر روند فعلی ادامه یابد، این خطر وجود دارد که سهم استان بیش از این کاهش یافته و جایگاه آن در ساختار جمعیتی کشور تضعیف شود.
نقش شهر کرمانشاه در تمرکز جمعیت
شهر کرمانشاه همچنان به عنوان قطب اصلی شهری استان عمل می‌کند. این شهر با داشتن مراکز دانشگاهی مانند دانشگاه رازی، دانشگاه علوم پزشکی، و دانشگاه صنعتی، یکی از مراکز علمی مهم منطقه است. همچنین بیمارستان‌های بزرگ، بازارهای محلی، جاذبه‌های گردشگری مانند طاق بستان، و دسترسی به مرز رسمی پرویزخان، باعث شده که این شهر بیش از ۵۰ درصد جمعیت شهری استان را در خود جای دهد.
اما تمرکز بیش از حد جمعیت در یک شهر، همان‌طور که مزایایی دارد، دارای معایبی نیز هست. سایر شهرهای استان از جمله اسلام‌آباد غرب، کنگاور، روانسر، پاوه، سنقر، و گیلانغرب از نظر زیرساختی و خدمات شهری با مشکلاتی مواجه هستند و توان رقابت با مرکز استان را ندارند.
چالش‌های توسعه شهری در استان کرمانشاه
استان کرمانشاه با چند چالش اساسی در مسیر توسعه شهری روبه‌روست:
- بیکاری بالا: یکی از بالاترین نرخ‌های بیکاری در کشور، به‌ویژه در میان جوانان
- مهاجرت نخبگان: خروج نیروهای تحصیل‌کرده به دیگر استان‌ها برای اشتغال یا تحصیل
- تمرکزگرایی: ضعف در توسعه شهرستان‌ها و تمرکز منابع در مرکز استان
- بحران‌های طبیعی: زلزله‌های مخرب و تأثیر آن‌ها بر زیرساخت شهری
فرصت‌ها و ظرفیت‌های بالقوه
با وجود این چالش‌ها، کرمانشاه همچنان یکی از استان‌های استراتژیک ایران است. نزدیکی به مرز عراق، وجود بازارچه‌های مرزی، ظرفیت بالای کشاورزی، طبیعت بکر، پتانسیل‌های گردشگری و میراث فرهنگی، همه عواملی هستند که می‌توانند برای جذب جمعیت و توسعه شهری به‌کار گرفته شوند.
برنامه‌ریزی برای توسعه شهرهای مرزی و ایجاد کریدورهای تجاری، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های صنعتی در شهرستان‌ها، و ارتقای خدمات درمانی و آموزشی در مناطق حاشیه‌ای می‌تواند باعث افزایش ماندگاری جمعیت و حتی مهاجرت معکوس به استان شود.
راهکارهایی برای بهبود توزیع جمعیت شهری در کرمانشاه
برای افزایش سهم استان کرمانشاه از جمعیت شهری کشور، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌شود:
- توسعه زیرساخت‌های خدماتی در شهرهای غیردانشگاهی و غیرمرکزی
- ایجاد قطب‌های اقتصادی و شهرک‌های صنعتی در شهرستان‌های جنوبی و غربی استان
- تقویت برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای متناسب با نیاز بازار کار محلی
- توسعه گردشگری فرهنگی، مذهبی و طبیعی با محوریت شهرهای مرزی
جمع‌بندی
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کرمانشاه در طول سه دهه اخیر، از سهم ۳.۰۶ درصدی در سال ۱۳۶۵ به ۲.۴۸ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. این کاهش تدریجی نشانه‌ای از چالش‌های ساختاری، اقتصادی و مدیریتی در استان است که نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌های توسعه شهری دارد.
با بهره‌برداری مناسب از فرصت‌های اقتصادی، مرزی، فرهنگی و انسانی، کرمانشاه می‌تواند روند کاهش سهم خود از جمعیت شهری کشور را متوقف کرده و حتی آن را معکوس کند. تحقق این هدف، مستلزم سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای هوشمندانه و مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی خواهد بود.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان تهران (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان (سال 1365-1395)
