آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان در سال 1375 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان در سال 1375 بوده است. در این سال نقاط شهری استان همدان 2.20 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان | تحلیل سهم از جمعیت شهری کشور (۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان در بازه‌ی زمانی ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵، روندی کاهشی را تجربه کرده است. در حالی که استان همدان در سال ۱۳۶۵ حدود ۲.۱ درصد از جمعیت شهری کل کشور را در خود جای داده بود، این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۱.۸۶ درصد کاهش یافته است. این افت تدریجی اما پیوسته، بازتابی از تغییرات ساختاری، اقتصادی، مهاجرتی و توسعه‌ای است که طی این سه دهه در استان رخ داده و نیاز به بررسی دقیق دارد.
بررسی وضعیت استان همدان در سال ۱۳۶۵
در سال ۱۳۶۵، استان همدان سهمی معادل ۲.۱ درصد از جمعیت شهری کشور را دارا بود. این عدد، برای استانی در غرب کشور که دارای شهرهای تاریخی، فرهنگی و نسبتاً صنعتی همچون همدان، ملایر، نهاوند، تویسرکان، اسدآباد و کبودرآهنگ است، نشان‌دهنده وضعیت مناسب در آن دوره بود.
همدان، به‌عنوان مرکز استان، مرکز دانشگاهی، اداری و فرهنگی منطقه به شمار می‌رفت و بخش عمده‌ای از جمعیت شهری را در خود متمرکز کرده بود. ساختار شهرنشینی در استان به‌گونه‌ای بود که با وجود تمرکز در مرکز، شهرهای میانی نیز رشد قابل‌توجهی داشتند.
رشد اندک در دهه ۷۰
در سال ۱۳۷۵، سهم استان همدان از جمعیت شهری کشور با رشد اندکی به ۲.۲ درصد رسید. این رشد هرچند محدود بود، اما نشان‌دهنده جذب نسبی جمعیت در شهرهای استان، به‌ویژه در شهر همدان و ملایر بود. توسعه زیرساخت‌ها، احداث مراکز آموزش عالی، و بهبود خدمات شهری، از عوامل مؤثر در افزایش نسبی سهم استان بودند.
در این دوره، با وجود مهاجرت‌های پراکنده، استان همچنان توانسته بود تعادل نسبی در جذب جمعیت شهری را حفظ کند. با این حال، این نقطه اوج جمعیتی همدان در بازه‌ی مورد بررسی بود و پس از آن، روند نزولی آغاز شد.
کاهش سهم در دهه‌های ۸۰ و ۹۰
در سرشماری سال ۱۳۸۵، سهم استان همدان از جمعیت شهری کشور به ۲.۰۳ درصد کاهش یافت. این افت، گرچه در ظاهر چشمگیر نیست، اما آغاز یک روند نزولی در ساختار جمعیتی استان محسوب می‌شود. عواملی چون مهاجرت نخبگان و جوانان به شهرهای بزرگ‌تر، کاهش نرخ زاد و ولد و عدم توسعه صنعتی متوازن، نقش مهمی در این کاهش ایفا کردند.
در ادامه، این روند در سال ۱۳۹۰ با کاهش بیشتر به ۱.۹۴ درصد رسید و در نهایت در سال ۱۳۹۵، سهم استان از جمعیت شهری کشور به ۱.۸۶ درصد رسید. این کاهش حدود ۰.۳۴ درصدی در طی ۳۰ سال، در مقیاس ملی، کاهش قابل‌توجهی برای استانی با پیشینه فرهنگی و تمدنی چون همدان محسوب می‌شود.
تمرکز جمعیت در شهر همدان و نقش شهرهای پیرامونی
بخش قابل توجهی از جمعیت شهری استان همدان در مرکز استان یعنی شهر همدان مستقر است. شهرهای ملایر، نهاوند و اسدآباد نیز جمعیت‌های شهری نسبتاً بالایی دارند، اما سایر شهرها مانند رزن، فامنین، تویسرکان و بهار سهم کمتری از جمعیت را جذب کرده‌اند.
تمرکز بیش از حد جمعیت در شهر همدان منجر به بروز مشکلاتی مانند افزایش هزینه خدمات عمومی، فشار بر زیرساخت‌های شهری و نابرابری در توسعه منطقه‌ای شده است. در حالی که بسیاری از شهرهای استان دارای ظرفیت‌های بالقوه برای رشد جمعیت شهری هستند، به‌دلیل نبود فرصت‌های شغلی، کمبود خدمات و زیرساخت‌های اساسی، در جذب جمعیت ناتوان بوده‌اند.
دلایل کاهش سهم استان همدان از جمعیت شهری کشور
چندین عامل ساختاری و اجتماعی در کاهش توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان تأثیرگذار بوده‌اند:
- مهاجرت جوانان: بسیاری از جوانان استان برای اشتغال یا تحصیل به تهران، اصفهان، البرز یا سایر مراکز صنعتی مهاجرت کرده‌اند.
- کمبود زیرساخت‌های صنعتی: عدم توسعه کافی در صنایع بزرگ و اشتغال‌زا، باعث کاهش انگیزه ماندگاری در استان شده است.
- توسعه نامتوازن: تمرکز امکانات در شهر همدان و محرومیت نسبی سایر شهرها از رشد و خدمات شهری.
- کاهش نرخ زاد و ولد: همانند بسیاری از استان‌های غربی، همدان نیز در سال‌های اخیر با کاهش رشد طبیعی جمعیت مواجه شده است.
فرصت‌های توسعه برای بهبود جمعیت شهری در همدان
با وجود روند نزولی، استان همدان دارای ظرفیت‌های مهمی برای جذب و تثبیت جمعیت شهری است:
- ظرفیت‌های گردشگری: همدان یکی از مقاصد مهم گردشگری تاریخی و فرهنگی ایران است. تقویت گردشگری می‌تواند به اشتغال‌زایی و جذب جمعیت کمک کند.
- آموزش عالی: وجود دانشگاه بوعلی، دانشگاه علوم پزشکی و سایر مراکز علمی، امکان تبدیل استان به قطب آموزش غرب کشور را فراهم می‌سازد.
- کشاورزی مدرن: زمین‌های حاصلخیز در شهرستان‌هایی چون ملایر و نهاوند، ظرفیت کشاورزی مکانیزه و صنایع تبدیلی را دارند.
- موقعیت جغرافیایی: نزدیکی به استان‌های مرکزی، مزیت حمل‌ونقلی و لجستیکی محسوب می‌شود.
راهکارهایی برای بهبود توزیع جمعیت شهری در همدان
برای بازگرداندن سهم ازدست‌رفته استان همدان از جمعیت شهری کشور، راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های کلان شهری و استانی مورد توجه قرار گیرد:
- سرمایه‌گذاری در شهرک‌های صنعتی شهرستان‌های کم‌برخوردار
- توسعه خدمات درمانی، آموزشی و تفریحی در شهرهای غیرمرکزی
- ایجاد سیاست‌های تشویقی برای ماندگاری جمعیت تحصیل‌کرده
- تقویت گردشگری فرهنگی و بوم‌گردی برای جذب جمعیت فصلی و دائم
- اتصال بهتر ریلی و جاده‌ای شهرهای مختلف استان به یکدیگر و به استان‌های همسایه
چشم‌انداز آینده جمعیت شهری در همدان
اگر سیاست‌های توسعه‌ای به‌درستی اجرا شوند و بر اساس ظرفیت‌های بومی، فرهنگی و اقتصادی استان برنامه‌ریزی گردد، استان همدان می‌تواند سهم خود را از جمعیت شهری کشور حفظ کرده یا حتی افزایش دهد. در غیر این صورت، روند کاهش سهم استان ممکن است ادامه‌دار باشد و موجب عقب‌ماندگی بیشتر در توسعه شهری شود.
جمع‌بندی
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان همدان طی سه دهه گذشته، از سهم ۲.۱ درصدی در سال ۱۳۶۵ به ۱.۸۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. این روند کاهشی، نتیجه مهاجرت، توسعه‌نیافتگی زیرساخت‌های شهرستان‌ها، تمرکز بیش از حد جمعیت در مرکز استان و عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش‌های اشتغال‌زا بوده است.
با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود در حوزه گردشگری، کشاورزی، آموزش عالی و موقعیت جغرافیایی، می‌توان روند موجود را تغییر داد و به توسعه‌ای پایدار و متوازن در سطح شهری استان همدان دست یافت.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان لرستان (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان مازندران (سال 1365-1395)
