آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان در سال 1390 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان در سال 1390 بوده است. در این دوسال نقاط شهری استان گلستان 1.69 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان | تحلیل سهم از جمعیت شهری کشور (۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵)
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان در بازه زمانی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ نشان‌دهنده یک روند رشد سریع در دهه اول و سپس تثبیت نسبی در دهه‌های بعد است. اگرچه استان گلستان به‌طور رسمی از سال ۱۳۷۷ به‌عنوان یک استان مستقل شناخته شد، اما آمارهای رسمی نشان می‌دهند که این منطقه، پس از تفکیک از مازندران، به‌سرعت توانست جایگاه خود را در ساختار جمعیت شهری کشور تثبیت کند. رشد اولیه و سپس ثبات سهم استان در سال‌های بعد، نیازمند تحلیل دقیق عوامل مؤثر بر این الگو است.
وضعیت قبل از استقلال استانی (۱۳۶۵ و ۱۳۷۵)
در آمار رسمی مربوط به سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵، سهم استان گلستان از جمعیت شهری کشور به‌صورت مجزا صفر گزارش شده است. دلیل این موضوع، عدم استقلال اداری این منطقه در آن سال‌ها است. پیش از سال ۱۳۷۷، گلستان بخشی از استان مازندران محسوب می‌شد و جمعیت آن در آمارهای آن استان لحاظ می‌شد. بنابراین نبود داده مستقل، به‌معنای نبود جمعیت نیست، بلکه نشان از تغییرات در تقسیمات کشوری دارد.
ظهور رسمی در آمار سال ۱۳۸۵
اولین بار در سرشماری سال ۱۳۸۵، آمار رسمی مستقل برای استان گلستان منتشر شد. در این سال، استان گلستان ۱.۶۵ درصد از جمعیت شهری کشور را در خود جای داده بود. این سهم برای استانی تازه‌تأسیس که در آن زمان هنوز بسیاری از زیرساخت‌های شهری‌اش در حال توسعه بود، عدد قابل‌توجهی به شمار می‌آمد.
شهر گرگان، به عنوان مرکز استان، سهم اصلی از جمعیت شهری را در اختیار داشت و به‌سرعت به یکی از شهرهای مهاجرپذیر کشور تبدیل شد. شهرهایی مانند گنبد کاووس، علی‌آباد کتول، آق‌قلا، بندرترکمن و مینودشت نیز در این ساختار نقش داشتند. همچنین ترکیب قومی و فرهنگی متنوع در استان، که شامل ترکمن‌ها، بلوچ‌ها، سیستانی‌ها و مهاجران دیگر نقاط کشور است، به پویایی اجتماعی و جمعیتی منطقه کمک کرد.
تثبیت و رشد آرام در دهه ۱۳۹۰
در سال ۱۳۹۰، سهم استان گلستان از جمعیت شهری کشور به ۱.۶۹ درصد افزایش یافت. این رشد اندک اما مثبت، نشان‌دهنده روندی پایدار در جذب و نگهداشت جمعیت شهری در استان بود. زیرساخت‌های عمومی، خدمات درمانی، مراکز آموزش عالی و سرمایه‌گذاری‌های عمرانی در این دهه به‌ویژه در شهرهای گرگان و گنبد کاووس توسعه یافتند.
در سرشماری سال ۱۳۹۵، سهم استان اندکی کاهش یافته و به ۱.۶۸ درصد رسید، اما می‌توان آن را در محدوده‌ی ثبات در نظر گرفت. این نوسانات جزئی، بیشتر نشان از اشباع نسبی در توان جذب مهاجر، یا رقابت استان‌های دیگر برای افزایش جمعیت شهری‌شان دارد، تا کاهش واقعی جمعیت در استان.
دلایل جذب جمعیت شهری به گلستان
چند عامل مهم در جذب جمعیت به نقاط شهری استان گلستان نقش داشته‌اند:
- آب‌وهوا و شرایط زیست‌محیطی: برخلاف بسیاری از استان‌های شرقی و مرکزی کشور، گلستان دارای آب‌وهوای نسبتاً معتدل، خاک حاصلخیز و منابع آبی مناسب است.
- ترکیب قومی متنوع: تنوع فرهنگی و قومی استان باعث شده که فضای اجتماعی بازتر و پذیراتر برای مهاجران ایجاد شود.
- موقعیت جغرافیایی: مجاورت با استان‌های پرجمعیتی مانند مازندران، سمنان و خراسان شمالی، و نزدیکی به مرز ترکمنستان، فرصت‌هایی برای تجارت، اشتغال و سرمایه‌گذاری فراهم کرده است.
- نقش خدمات دولتی: پس از استقلال اداری، بسیاری از نهادهای دولتی و اداری در گرگان و سایر شهرها مستقر شدند که باعث ایجاد شغل و جذب جمعیت شد.
تمرکز جمعیت در گرگان و گنبد کاووس
در حال حاضر، دو شهر گرگان و گنبد کاووس به‌عنوان دو مرکز اصلی شهری استان گلستان، بیشترین تمرکز جمعیت را در اختیار دارند. این دو شهر از نظر خدمات عمومی، مراکز درمانی، آموزش عالی، بازار کار و حمل‌ونقل، برتری محسوسی نسبت به دیگر شهرهای استان دارند.
تمرکز بیش از حد جمعیت در این دو شهر می‌تواند در بلندمدت به فشار بر منابع، افزایش قیمت مسکن، ترافیک و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. برای ایجاد توازن در توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان، نیاز به تقویت خدمات عمومی، زیرساخت‌ها و فرصت‌های اقتصادی در سایر شهرها مانند بندرگز، آق‌قلا، مینودشت و کلاله وجود دارد.
چالش‌های توسعه شهری در گلستان
اگرچه استان گلستان در دهه‌های اخیر عملکرد قابل قبولی در جذب جمعیت شهری داشته، اما با چالش‌هایی نیز روبه‌روست. مهم‌ترین این چالش‌ها عبارت‌اند از:
- محرومیت برخی مناطق از خدمات درمانی و آموزشی مطلوب
- اختلافات اقتصادی و توسعه‌نیافتگی در برخی شهرستان‌ها
- مهاجرت نیروهای جوان و تحصیل‌کرده به تهران، مشهد و شهرهای بزرگ
- احتمال بحران‌های زیست‌محیطی مانند سیلاب‌ها و جنگل‌زدایی
اگر این چالش‌ها به‌درستی مدیریت نشوند، ممکن است استان در حفظ سهم خود از جمعیت شهری کشور با مشکل مواجه شود.
راهکارهایی برای افزایش سهم جمعیت شهری گلستان
برای افزایش یا حداقل تثبیت سهم استان گلستان از جمعیت شهری کشور، می‌توان اقدامات زیر را پیشنهاد کرد:
- توسعه زیرساخت‌های بهداشتی و آموزشی در شهرهای کوچک‌تر استان
- سرمایه‌گذاری در صنایع کشاورزی، دامپروری و صنایع تبدیلی
- حمایت از کسب‌وکارهای محلی و تعاونی‌های مردمی برای تثبیت جمعیت
- ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه‌های گردشگری، حمل‌ونقل و خدمات مرزی
- گسترش شهرک‌های صنعتی در شرق و شمال استان
جمع‌بندی
در مجموع، توزیع جمعیتی نقاط شهری استان گلستان پس از استقلال اداری در سال‌های پایانی دهه ۷۰، مسیر نسبتاً پایداری را در رشد سهم از جمعیت شهری کشور طی کرده است. از سهم ۱.۶۵ درصدی در سال ۱۳۸۵ تا ۱.۶۹ درصد در سال ۱۳۹۰ و تثبیت روی ۱.۶۸ درصد در سال ۱۳۹۵، این استان توانسته جایگاه خود را در نقشه جمعیتی کشور حفظ کند.
با تداوم حمایت از توسعه متوازن، زیرساخت‌سازی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی، گلستان می‌تواند در دهه‌های آینده سهم خود را افزایش داده و به یکی از استان‌های مهم در حوزه توسعه شهری و مهاجرت داخلی تبدیل شود.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان تهران (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان کردستان (سال 1365-1395)
