آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس که در آمارگیری سال 1395 در سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آمده است نشان می‌دهد، بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس در سال 1365 بوده است.
آخرین آمار را در آمارفکت بخوانید.
طبق آخرین آماری که آمارفکت از سرشماری عمومی نفوس و مسکن به دست آورده است؛ آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس نشان می‌دهد که بیشترین میزان توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس در سال 1365 بوده است. در این سال نقاط شهری استان فارس 6.05 درصد از جمعیت ایران را تشکیل داده است.
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس | تحلیل آماری از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵
توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس در طول سه دهه گذشته، تغییراتی نسبتاً محدود اما قابل‌توجه را تجربه کرده است. استان فارس که به عنوان یکی از مهم‌ترین استان‌های جنوب ایران شناخته می‌شود، همواره سهم قابل‌توجهی از جمعیت شهری کشور را در خود جای داده است. با وجود برخورداری از شهرهایی با سابقه تاریخی، اقتصادی و فرهنگی، آمارها نشان می‌دهند که سهم فارس از جمعیت شهری کشور طی این سال‌ها به‌تدریج رو به کاهش بوده است.
سهم استان فارس از جمعیت شهری کشور در سال ۱۳۶۵
در سال ۱۳۶۵، استان فارس با سهم ۶.۰۵ درصدی از جمعیت شهری کل کشور، در زمره استان‌های پرجمعیت از منظر شهرنشینی قرار داشت. شهر شیراز به عنوان مرکز استان، یکی از کلان‌شهرهای مهم کشور و قطب‌های اصلی فرهنگی، دانشگاهی و گردشگری محسوب می‌شود. در کنار شیراز، شهرهایی مانند مرودشت، جهرم، داراب، کازرون، فسا، فیروزآباد و لار نقش مهمی در توزیع جمعیت شهری استان ایفا می‌کردند.
در این دوران، مهاجرت به فارس از استان‌های جنوبی و جنوب شرقی ایران، به‌ویژه استان‌های بوشهر، هرمزگان و کرمان رایج بود. خدمات رفاهی، سطح زندگی نسبتاً مناسب و امنیت اجتماعی باعث شده بود که فارس جایگاه خوبی در جذب جمعیت داشته باشد.
کاهش تدریجی سهم استان در دهه‌های بعد
با ورود به دهه ۱۳۷۰، روند سهم استان فارس از جمعیت شهری کشور وارد فاز نزولی شد. در سال ۱۳۷۵، این سهم به ۵.۸۸ درصد کاهش یافت و در سال ۱۳۸۵، به ۵.۵ درصد رسید. در سال ۱۳۹۰ کمی افزایش داشت (۵.۷۹ درصد)، اما در نهایت در سال ۱۳۹۵ به ۵.۷۵ درصد رسید.
این کاهش تدریجی نشان می‌دهد که با وجود توسعه زیرساخت‌های مختلف، استان فارس نسبت به سایر استان‌های در حال رشد، نتوانسته سهم خود را حفظ کند. عواملی مانند تمرکز جمعیت در شیراز، کمبود صنایع بزرگ در شهرستان‌ها، و مهاجرت جوانان به تهران، اصفهان و البرز، از دلایل اصلی این افت سهم محسوب می‌شوند.
نقش کلان‌شهر شیراز در توزیع جمعیت شهری
شهر شیراز به‌تنهایی بخش قابل‌توجهی از جمعیت شهری استان را در خود جای داده است. تمرکز شدید امکانات آموزشی، درمانی، اداری، فرهنگی و خدماتی در این شهر باعث شده که رشد جمعیت در سایر شهرهای استان با کندی مواجه شود. در واقع، بسیاری از شهرهای استان فارس به نوعی حاشیه‌نشین رشد جمعیتی شیراز شده‌اند.
این تمرکز شدید جمعیت، ضمن ایجاد مزایای اقتصادی و فرهنگی برای شیراز، موجب فشار بر منابع و زیرساخت‌ها، رشد حاشیه‌نشینی، ترافیک و افزایش هزینه‌های زندگی نیز شده است. از سوی دیگر، شهرهایی مانند فسا، جهرم، مرودشت و داراب، به‌رغم برخورداری از پتانسیل‌های قابل توجه، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند.
چالش‌های توزیع ناعادلانه جمعیت در سطح استان
یکی از اصلی‌ترین چالش‌های توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس، نبود توسعه متوازن است. شهرهای غیرمرکزی در زمینه‌های آموزش عالی، بهداشت، حمل‌ونقل، صنعت و سرمایه‌گذاری دولتی ضعیف‌تر عمل کرده‌اند. همین موضوع باعث شده تا مهاجرت داخلی درون استان، اغلب از شهرستان‌ها به سمت شیراز باشد.
از سوی دیگر، برخی از شهرستان‌ها با کمبود منابع طبیعی، خشکسالی، بیکاری و محدودیت زیرساخت‌های پایه مواجه‌اند. این مسائل، مانع توسعه شهری پایدار در آن مناطق شده و در نهایت باعث تثبیت جمعیت یا حتی مهاجرت معکوس به شهرهای بزرگ‌تر شده‌اند.
سهم فارس در مقایسه با استان‌های مشابه
در مقایسه با استان‌هایی مانند اصفهان، خراسان رضوی یا تهران، استان فارس رشد چندانی در سهم جمعیتی نداشته است. به‌ویژه در برابر استان‌های نوظهوری مانند البرز یا استان‌هایی که از تمرکز صنایع مادر بهره برده‌اند، فارس نتوانسته به همان نسبت رشد کند. این موضوع می‌تواند به ضعف در سیاست‌گذاری منطقه‌ای، عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی، یا توزیع نامتوازن منابع ملی در سطح استان مرتبط باشد.
فرصت‌های توسعه‌ای برای بهبود توزیع جمعیت
استان فارس دارای فرصت‌های توسعه‌ای گسترده‌ای است. منابع طبیعی متنوع، ظرفیت بالای گردشگری، زمین‌های کشاورزی مستعد در برخی مناطق، دسترسی به مسیرهای تجاری جنوب کشور، و وجود دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی از جمله مزیت‌های رقابتی فارس هستند. با سرمایه‌گذاری درست در این بخش‌ها می‌توان توزیع جمعیت را به شکل عادلانه‌تری در سراسر استان انجام داد.
به‌عنوان مثال، شهرهایی مثل لار، لامرد، نی‌ریز، زرین‌دشت و سپیدان ظرفیت دارند که به قطب‌های جمعیتی تبدیل شوند، به شرط آنکه سرمایه‌گذاری صنعتی، تقویت حمل‌ونقل و ارتقای زیرساخت‌های عمومی در آن‌ها صورت گیرد.
نقش آموزش و اشتغال در مهاجرت و تمرکز جمعیت
یکی از عوامل مهم در تمرکز جمعیت شهری فارس در یک منطقه، عدم توزیع مناسب مراکز آموزشی و فرصت‌های شغلی است. بسیاری از جوانان شهرستانی برای ادامه تحصیل یا یافتن شغل به شیراز یا دیگر استان‌ها مهاجرت می‌کنند. اگر برنامه‌ریزی دقیقی برای استقرار دانشگاه‌های دولتی و آزاد، مراکز فنی و حرفه‌ای و شهرک‌های صنعتی در شهرستان‌ها صورت گیرد، می‌توان امیدوار بود که مهاجرت معکوس اتفاق بیفتد.
چشم‌انداز آینده برای توزیع جمعیتی استان فارس
اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، سهم استان فارس از جمعیت شهری کشور ممکن است همچنان کاهش یابد. اما در صورت اجرای برنامه‌هایی مانند:
- توسعه زیرساخت‌های شهری در شهرستان‌ها
- سرمایه‌گذاری در صنایع غیرمتمرکز
- افزایش تسهیلات مسکن در شهرهای کوچک
- بهبود خدمات درمانی و آموزشی در مناطق کم‌برخوردار
می‌توان انتظار داشت که روند نزولی سهم استان متوقف و حتی معکوس شود.
جمع‌بندی
در جمع‌بندی می‌توان گفت توزیع جمعیتی نقاط شهری استان فارس طی سه دهه اخیر با نوساناتی همراه بوده، اما به‌طور کلی کاهش نسبی سهم استان از جمعیت شهری کشور را نشان می‌دهد. با وجود برخورداری از زیرساخت‌های مناسب در برخی مناطق، تمرکز شدید در کلان‌شهر شیراز و ضعف در توسعه مناطق پیرامونی باعث شده رشد متوازنی در جمعیت شهری استان دیده نشود.
اگر توجه بیشتری به توسعه شهرستان‌ها، توزیع عادلانه منابع، ایجاد اشتغال و ارتقای سطح زندگی در سایر شهرهای استان صورت گیرد، استان فارس می‌تواند بار دیگر به یکی از پیشتازان در جذب جمعیت شهری تبدیل شود و سهم خود را در سطح ملی ارتقاء دهد.
برای کسب اطلاعات و آمارهای بیشتر در حوزه‌‌ی جمعیت‌شناسی کلیک کنید.
آمارهای مرتبط:
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان سمنان (سال 1365-1395)
آمار توزیع جمعیتی نقاط شهری استان خوزستان (سال 1365-1395)
