المپیک 2024 پاریس، صحنه‌ای بود که ورزشکاران از سراسر جهان برای کسب افتخار و به نمایندگی از کشورشان در آن به رقابت پرداختند. در این میان، کاروان ورزشی ایران نیز با تمام توان و اراده در این رقابت‌ها حضور داشت. در این مقاله ضمن ارائه ریشه‌های تاریخی المپیک و آمارهایی مربوط به المپیک از لحظات پرهیجان تا شکست‌های غم‌انگیز، و از موفقیت‌های تاریخی تا تجربیاتی که المپیک 2024 پاریس به همراه داشت می‌گوییم.
تاریخچه المپیک
ریشه‌های مسابقات المپیک به یونان باستان باز می‌گردد. در آن عصر بازی‌های المپیک بخشی از یک آیین و جشن مذهبی بود که به افتخار زئوس که پدر خدایان و الهه‌ای یونانی بود، برگزار می‌شد. این جشن از سال ۷۷۶ قبل از میلاد در پناهگاهی واقع در شهر کوچک المپیا که در جزیره پلوپونز قرار داشت، برگزار می‌شد. ورزشکاران شرکت کننده در این جشن مذهبی همگی مردانی بودند که از غرب امپراطوری یونان (اسپانیا) تا شرق این امپراطوری (ترکیه) برای شرکت در این مسابقات به المپیا می‌آمدند. در ابتدا در این جشن تنها مسابقه دوندگی برگزار می‌شد اما بعدها مسابقات کشتی، پرش و بوکس نیز به این مسابقات اضافه شد.
پناهگاه المپیا در دوران باستان به دلیل نزدیکی به کوه المپوس که بزرگترین کوه در سرزمین یونان به حساب می‌آمد نامگذاری شد. این کوه در اساطیر یونان، خانه اصلی خدایان و الهه‌های یونانی بود.
احیای المپیک
بازی‌های المپیک که پیشتر نیز گفته شد ریشه‌هایی باستانی داشته و نمادی از اتحاد، رقابت سالم و ارج نهادن به توانایی‌های جسمی و روحی انسان بوده است. با این حال، با گسترش امپراطوری روم و پذیرش مسیحیت به عنوان دین رسمی، این بازی‌ها به تدریج از رونق افتادند و سرانجام در قرن پنجم میلادی به طور کامل متوقف شدند.
قرن‌ها بعد، در اواخر قرن نوزدهم، ایده احیای بازی‌ها توسط پیر دو کوبرتن که یک باستان‌شناس و معلم فرانسوی بود مطرح شد. کوبرتن معتقد بود که ورزش می‌تواند نقش مهمی در ایجاد صلح و اتحاد بین ملت‌ها ایفا کند و به همین دلیل، به دنبال احیای این سنت باستانی بود. در سال 1896، اولین دوره بازی‌های مدرن در آتن، زادگاه المپیک باستان، برگزار شد.
قرن‌ها بعد، در اواخر قرن نوزدهم، ایده احیای بازی‌ها توسط پیر دو کوبرتن که یک باستان‌شناس و معلم فرانسوی بود مطرح شد. کوبرتن معتقد بود که ورزش می‌تواند نقش مهمی در ایجاد صلح و اتحاد بین ملت‌ها ایفا کند و به همین دلیل، به دنبال احیای این سنت باستانی بود. در سال 1896، اولین دوره بازی‌های المپیک مدرن در آتن، زادگاه المپیک باستان، برگزار شد.
احیای المپیک، نه تنها باعث احیای یک سنت باستانی شد، بلکه به یک رویداد جهانی تبدیل شد که هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود. این بازی‌ها، فرصتی برای ورزشکاران سراسر جهان فراهم می‌کند تا با یکدیگر رقابت کنند و به افتخار کشور خود مدال کسب کنند. همچنین، این بازی‌ها به عنوان یک پلتفرم مهم برای ترویج ارزش‌هایی مانند دوستی، احترام متقابل و تلاش برای رسیدن به کمال شناخته می‌شود.
المپیک به عنوان یک ابزار سیاسی
بازی‌های المپیک اغلب توسط رهبران ملی برای منافع سیاسی خود به روش‌هایی به دور از ترویج صلح بوده‌اند، استفاده شده است. در دوران جنگ سرد، جیمی کارتر، رئیس جمهور ایالات متحده، بازی‌های تابستانی مسکو در سال 1980 را به منظور اعتراض به تهاجم شوروی به افغانستان تحریم کرد. این امر باعث شد که در مجموع 65 کشور در بازی‌ها شرکت نکنند. شوروی در دور بعدی این مسابقات که به میزبانی ایالات متحده برگزار شد، با خروج از بازی‌های تابستانی 1984 در لس‌آنجلس همراه با متحدان کمونیست خود، تلافی کرد و “تبلیغات خصمانه ضد شوروی” را که برای بازی‌ها به دنبال اهداف سیاسی آمریکا طراحی شده بود، علت ترک این بازی‌ها معرفی کرد.
طی برگزاری مراسم مدرن، دنیا شاهد آن بوده است که تروریست‌ها با انگیزه‌های سیاسی مختلف، از فرصت المپیک برای انجام حملات وحشیانه خود، سوء استفاده می‌کنند. در میان حوادث متعدد تروریسم در طول بازی‌ها، بدترین این حملات تروریستی انفجار لوله بمب در بازی‌های تابستانی آتلانتا در سال 1996 توسط یک آمریکایی بوده است. این حمله تروریستی در حین برگزاری بازی‌ها برای قانونی کردن سقط جنین در ایالات متحده صورت گرفت که منجر به کشته شدن دو نفر و زخمی شدن بیش از 100 نفر دیگر شد.
تحریم و تروریسم تنها مصالح سیاسی نیستند که روح این مسابقات را در طول تاریخ خدشه دار کرده‌اند. در طول تاریخ المپیک بسیاری از کشورهای میزبان صحنه‌هایی خشونت بار و دلخراش را در حین برگزاری بازی‌ها رقم زده‌اند. برای مثال، دولت مکزیک به سوی دانشجویان معترض آتش گشود و صدها نفر را تنها ده روز قبل از بازی‌های تابستانی مکزیکو سیتی در سال 1968 کشت، و در چین نیز تبتی‌هایی که خواستار استقلال بودند، قبل از بازی‌های تابستانی 2008 پکن سرکوب شدند.
در تمام ادوار المپیک از کشورهایی که در حال جنگ هستند خواسته می‌شود تا در دوران برگزاری مسابقات اعلام آتش بس کنند و دست از نبرد بردارند. حدود ۲۰ ماه پس از آغاز عملیات ویژه نظامی روسیه به اوکراین می‌گذشت که کمیته بین‌المللی المپیک (IOC)، کمیته ملی روسیه و نیز بلاروس را تعلیق کرد. کمیته ملی المپیک از ورزشکاران روس و بلاروسی که در بازی های المپیک 2024 شرکت می‌کنند تحت عنوان بی‌طرف یاد می‌کند و در صورت دریافت مدال این ورزشکاران مدال‌های اهدایی به نام خود اشخاص ثبت می‌شود و نه کشور روسیه یا بلاروس.
اما در همین حین و در حالی که اسرائیل در حال جنگ با فلسطین بود، به ورزشکاران اسرائیلی اجازه شرکت در مسابقات المپیک 2024 پاریس داده شد و این ورزشکاران تحت پرچم اسرائیل به شرکت در این مسابقات پرداختند. برخورد دوگانه کمیته بین‌المللی المپیک با کشورهایی در شرایط مشابه و در زمانی که در حال جنگ با کشوری دیگر بودند، خشم و اعتراض جامعه جهانی را برانگیخت.
آمارهایی از مسابقات المپیک
تعداد کشورهای شرکت کننده در ادوار مختلف المپیک
بازی‌های المپیک، رویدادی است که هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود و ورزشکاران از سراسر جهان را گرد هم می‌آورد. یکی از جنبه‌های جالب توجه در تاریخ این مسابقات، تغییر تدریجی در تعداد کشورهایی است که در این رقابت‌ها شرکت می‌کنند.
در اولین دوره‌های المپیک، تعداد کشورهای شرکت‌کننده بسیار محدود بود. این امر به دلیل عوامل مختلفی از جمله محدودیت‌های سفر، هزینه‌های بالا و درک متفاوت از ورزش در آن زمان بود. با گذشت زمان و توسعه ارتباطات جهانی، تعداد کشورهایی که به عضویت کمیته بین‌المللی المپیک درآمدند، به طور چشمگیری افزایش یافت.
پس از پایان جنگ جهانی دوم، با شکل‌گیری کشورهای جدید و کاهش تنش‌های بین‌المللی، شاهد افزایش قابل توجهی در تعداد کشورهای شرکت‌کننده بودیم. در طول قرن اخیر تقریباً تمام کشورهای مستقل جهان، ورزشکارانی را برای شرکت در این رقابت‌ها اعزام می‌کنند. این امر نشان‌دهنده جایگاه والای این مسابقات در دنیای امروز است.
بر اساس آمارهای به دست آمده از وبسایت statista در اولین دوره برگزاری المپیک مدرن در سال 1896 تنها 14 کشور در این مسابقات شرکت کردند. بر اساس آمارهای به دست آمده تعداد کشورهای شرکت کننده در این مسابقات در طول قرن اخیر به طور قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. بیشترین تعداد کشورهای شرکت کننده در مسابقات تابستانی در مسابقات سال 2016 چین با تعداد 207 کشور بوده است. مسابقات 2024 پاریس میزبان 206 کشور شرکت کننده است. افزایش تعداد کشورهای شرکت‌کننده، نشان‌دهنده جهانی شدن ورزش و فراگیر شدن روحیه مسابقات ورزشی است.
رکوردداران بیشترین میزبانی المپیک
اولین سری بازی‌های مدرن در سال 1896 در یونان-به عنوان زادگاه المپیک باستانی- برگزار شد. پیر دو کوبرتن، که از او به عنوان پدر بازی‌های مدرن یاد می‌شود، قصد داشت تا با تأکید بر ماهیت بین‌المللی بازی‌های مدرن، این رویدادها در کشورهای مختلف برگزار شود. همزمان با برگزاری نمایشگاه جهانی در سال 1900 در شهر پاریس، این شهر به عنوان دومین میزبان مسابقات مدرن انتخاب شد.
بر اساس اطلاعات به دست آمده کشور آمریکا در مجموع با 8 دوره میزبانی، بیشترین رکورد میزبانی این بازی‌ها را به نام خود ثبت کرده است و کشور فرانسه با 6 دوره میزبانی در جایگاه بعدی قرار می‌گیرد. همچنین 7 کشور بیش از 1 بار میزبان بازی‌های المپیک تابستانه بوده‌اند. جدول زیر ادوار مختلف میزبانی هر کشور را با جزئیات آن نشان می‌دهد:
| کشور | مجموع دفعات میزبانی | المپیک تابستانه | المپیک زمستانه |
| آمریکا | 8 | 1904.1932.1984.1996 | 1932.1960.1980.2002 |
| فرانسه | 6 | 1900.1924.2024 | 1924.1968.1992. |
| ژاپن | 4 | 1964.2020 | 1972.1998 |
| انگلیس | 3 | 1908.1948.2012 | 0 |
| کانادا | 3 | 1976 | 1988.2010 |
| ایتالیا | 3 | 1960 | 1956.2006 |
| آلمان | 3 | 1936.1972 | 1936 |
| چین | 3 | 2008 | 2022 |
| کره جنوبی | 2 | 1988 | 2018 |
| روسیه | 2 | 1980 | 2014 |
| یونان | 2 | 1896.2004 | 0 |
| استرالیا | 2 | 1956.2000 | 0 |
| نروژ | 2 | 0 | 1952.1994 |
| اتریش | 2 | 0 | 1964.1976 |
| سوئیس | 2 | 0 | 1928.1948 |
میزبانی المپیک علاوه بر اینکه پرستیژ بین‌المللی را برای کشورهای میزبان به همراه دارد و باعث می‌شود وجهه جهانی این کشورها ارتقاء پیدا کند، به رونق اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد برای کشورهای میزبان نیز منجر می‌شود.
سهم ورزشکاران زن و مرد از ادوار المپیک
بازی‌های المپیک، ابتدا نمادی از قدرت، رقابت و افتخار مردانه بود. اما با گذشت زمان، نقش زنان در این رویداد جهانی به تدریج پررنگ‌تر شده است. از حضور محدود و محدودیت‌های جنسیتی در دوره‌های اولیه، تا رسیدن به برابری نسبی در المپیک 2024 پاریس، مسیر زنان در این مسابقات پر فراز و نشیب بوده است.
در اولین دوره‌های برگزاری این تورنومنت، حضور زنان به شدت محدود بود و تنها در تعداد بسیار کمی از رشته‌ها مجاز به شرکت بودند. این محدودیت‌ها ریشه در باورهای سنتی درباره نقش زنان در جامعه داشت. زنان ورزشکار سال‌ها برای شکستن این سدها و کسب حق حضور در این بازی‌ها مبارزه کردند. آنها همواره با پیش‌داوری‌ها، قوانین تبعیض‌آمیز و محدودیت‌های اجتماعی رو به رو بودند.
همانطور که در نمودار فوق مشخص است اولین دوره از این مسابقات سراسر رنگ و بوی مردانه داشته است و هیچ شرکت کننده زنی در بین ورزشکاران حاضر وجود نداشته است. با گذشت زمان، تعداد رشته‌های ورزشی زنان در المپیک به تدریج افزایش یافت. این امر به لطف تلاش‌های مداوم ورزشکاران زن و حمایت‌های کمیته بین‌المللی المپیک بود. تغییر نگرش‌ها نسبت به نقش زنان در جامعه، یکی از عوامل مهم در افزایش حضور زنان در المپیک بود. با افزایش آگاهی عمومی درباره توانایی‌های زنان، حمایت از ورزش زنان نیز گسترش یافت. به طوریکه در المپیک پاریس ورزشکاران زن و مرد دارای سهمی مساوی از شرکت در این مسابقات داشته‌اند.
مدال آوران ایرانی در المپیک 2024 پاریس
با گذشت حدود یک هفته از آغاز مسابقات المپیک 2024 ورزشکاران ایرانی موفق به کسب مدال نشدند اما با گذشتن زمان و در هفته دوم رقابت‌ها ورزشکاران ایرانی موفق به کسب افتخارات ارزشمندی برای کشور در سطح بین‌المللی شدند. مجموع مدال‌های ورزشکاران ایرانی تا تاریخ 20 مرداد 1403 به 8 مدال رسیده است.
در رشته تکواندو آرین سلیمی تکواندوکار وزن بالای 80 کیلوگرم با شکست حریف خود موفق به کسب مدال طلای المپیک 2024 پاریس شد. وآرین سلیمی در دیدار فینال مقابل کانینگهام از بریتانیا که رده چهارم رنکینگ جهانی را در اختیار دارد با نتیجه ۲ بر یک حریف خود را شکست داد طلسم 16 ساله طلای تکواندو در مسابقات المپیک را شکست. مبینا نعمت زاده در وزن 49 کیلوگرم موفق به کسب مدال برنز شد و ناهید کیانی در وزن 57 کیلوگرم مدال نقره کسب کرد. همچنین مهران برخورداری در وزن 80 کیلوگرم موفق به کسب مدال نقره شد.
در رشته کشتی فرنگی نیز سعید اسماعیلی و محمد هادی ساروی موفق به کسب مدال طلا شدند. علیرضا مهمدی و امیرحسین زارع مدال نقره و امین میرزازاده مدال برنز این رشته ورزشی را برای کشور به ارمغان آوردند.
حسن یزدانی در حالی که شایستگی کسب مدال طلای وزن 86 کیلوگرم کشتی آزاد را داشت، به دلیل آسیب دیدگی کتف در مقابل حریف بازی را واگذار کرد و موفق به کسب مدال نقره شد. امیرعلی آذرپیرا در وزن 97 کیلوگرم و با وجود قرعه فوق‌العاده سختی که داشت موفق به کسب مدال برنز شد.
جمع بندی
المپیک، رویدادی پیچیده با تأثیرات متعدد بر جامعه و فرهنگ است. از یک سو، این رویداد، فرصتی برای ترویج صلح، دوستی و توسعه است و از سوی دیگر، می‌تواند مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد. برای بهره‌مندی حداکثری از مزایای المپیک، باید برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت صحیحی انجام شود. المپیک 2024 پاریس نیز با تمام حواشی که با خود به همراه داشت شگفتی‌های بسیاری را رقم زد.
در تورنومنت بازی‌های المپیک 2024 پاریس ایران با 40 نماینده صاحب 12 مدال شد و در رتبه بیست و یکم جهان قرار گرفت. چین با مجموع 91 مدال شامل 40 طلا، 27 نقره و 24 برنز در صدر مدال آوران المپیک 2024 پاریس و آمریکا با مجموع 124 مدال در رتبه دوم قرار دارد.
