بر اساس آخرین آمار ارائه شده از نیروی کار مربوط به تابستان ۱۴۰۲ از سوی مرکز آمار ایران، بیشترین میزان نیروی کار مشاغل ایران در بخش خدمات مشغول به کار هستند.
میزان اشتغال در بخش خدمات طی سال ۱۳۹۰ در مدت مشابه این آمار، ۹ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۵۱۵ نفر بوده که در سال ۱۴۰۲ به ۱۲ میلیون و ۴۵۸ هزار و ۸۲۸ نفر رسیده است.
این آمار حاکی از آن است که تعداد شاغلان در بخش‌های صنعت طی سال ۱۳۹۰، ۶میلیون و ۸۶۸هزار و ۷۸۶ نفر بوده که در سال ۱۴۰۲ به ۸ میلیون و ۳۹۹ هزار و ۸۱۶ نفر رسیده است.
همچنین تعداد شاغلان در بخش کشاورزی در سال ۱۳۹۰ ۴میلیون و ۱۷۹ هزار و ۱۷۶ نفر بوده است که در سال ۱۴۰۲ به ۳ میلیون و ۸۲۲ هزار و ۲۰۰ نفر رسیده است.
رشد اشتغال در بخش خدمات و کاهش سهم کشاورزی در بازار کار ایران
بررسی آمار اشتغال در ایران طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که ترکیب نیروی کار کشور به سمت رشد اشتغال در بخش خدمات و صنعت و در مقابل کاهش اشتغال در بخش کشاورزی حرکت کرده است.
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۲ تعداد شاغلان در بخش خدمات به ۱۲.۴۵ میلیون نفر رسیده که بیشترین سهم را در اشتغال کشور دارد. در مقابل، بخش کشاورزی که زمانی یکی از ارکان اصلی اشتغال در کشور بود، با کاهش تعداد شاغلان به ۳.۸۲ میلیون نفر روبه‌رو شده است.
تحلیل تغییرات اشتغال در بخش‌های مختلف اقتصاد
۱. رشد اشتغال در بخش خدمات
- در سال ۱۳۹۰، تعداد شاغلان در این بخش ۹.۷۹ میلیون نفر بود.
- در سال ۱۴۰۲، این رقم به ۱۲.۴۵ میلیون نفر افزایش یافته است.
- افزایش تقاضا برای مشاغل خدماتی مانند فروش، فناوری اطلاعات، آموزش، گردشگری و حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین دلایل رشد این بخش است.
- رشد این حوزه نشان‌دهنده تغییر ساختار اقتصادی کشور از تولیدمحور به سمت خدمات‌محور است.
۲. افزایش اشتغال در بخش صنعت
- تعداد شاغلان در این بخش در سال ۱۳۹۰ حدود ۶.۸۶ میلیون نفر بود.
- این رقم در سال ۱۴۰۲ به ۸.۳۹ میلیون نفر افزایش یافت.
- رشد صنایع کوچک و متوسط، افزایش پروژه‌های عمرانی و توسعه واحدهای تولیدی از عوامل افزایش اشتغال در این بخش هستند.
- با این حال، نوسانات اقتصادی، تحریم‌ها و چالش‌های تأمین مواد اولیه همچنان بر وضعیت مشاغل ایران در بخش صنایع تأثیرگذار است.
۳. کاهش اشتغال در بخش کشاورزی
- در سال ۱۳۹۰، حدود ۴.۱۷ میلیون نفر در این بخش مشغول به کار بودند.
- در سال ۱۴۰۲، تعداد شاغلان بخش کشاورزی به ۳.۸۲ میلیون نفر کاهش یافت.
- خشکسالی، کاهش صرفه اقتصادی در تولیدات کشاورزی، مهاجرت از روستاها به شهرها و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی دلایل کاهش مشاغل ایران در این بخش هستند.
دلایل افزایش سهم بخش خدمات در اشتغال کشور
- افزایش نقش فناوری و اینترنت در اقتصاد
رشد فناوری و گسترش اینترنت، بازار کار را به سمت مشاغل خدماتی در حوزه دیجیتال مارکتینگ، فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیک و استارتاپ‌ها سوق داده است. - کاهش فرصت‌های شغلی در بخش تولید و کشاورزی
مشکلات تأمین مواد اولیه، افزایش هزینه‌های تولید و نبود حمایت‌های کافی موجب شده که مشاغل صنعتی و کشاورزی جذابیت خود را از دست بدهند، در حالی که بخش خدمات همچنان در حال گسترش است. - گسترش صنعت گردشگری و خدمات شهری
شهرهای بزرگ ایران شاهد افزایش خدمات شهری، رشد صنعت هتلداری و توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی هستند که این موضوع به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید کمک کرده است.
چالش‌های ناشی از رشد نامتوازن اشتغال در ایران
۱. وابستگی بیش از حد به بخش خدمات
- افزایش اشتغال در این بخش بدون توسعه متوازن صنعت و کشاورزی می‌تواند وابستگی اقتصاد را به مشاغل ایران کم‌دوام افزایش دهد.
- بسیاری از مشاغل خدماتی در برابر بحران‌های اقتصادی و رکود بازار بسیار آسیب‌پذیر هستند.
۲. افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها
- کاهش اشتغال در بخش کشاورزی باعث افزایش مهاجرت به شهرها شده که مشکلاتی مانند حاشیه‌نشینی، رشد بیکاری در شهرها و افزایش هزینه‌های زندگی را در پی دارد.
- کاهش تولید داخلی و افزایش وابستگی به واردات
- کاهش اشتغال در بخش‌های تولیدی و کشاورزی می‌تواند وابستگی کشور به واردات کالاهای اساسی را افزایش دهد و امنیت غذایی را به خطر بیندازد.
- بی‌ثباتی در بازار کار و افزایش اشتغال غیررسمی
- رشد سریع مشاغل خدماتی بدون حمایت‌های بیمه‌ای و قانونی، باعث افزایش مشاغل غیررسمی و بدون امنیت شغلی شده است. آمار بیکاری در ایران را از این جا ببینید.
راهکارهای پیشنهادی برای توسعه متوازن اشتغال در ایران
۱. سرمایه‌گذاری در بخش صنعت و کشاورزی
دولت باید با ارائه تسهیلات و حمایت از کارآفرینان، شرایطی ایجاد کند که مشاغل ایران در بخش تولیدی و کشاورزی دوباره رونق بگیرند.
۲. اصلاح سیاست‌های اقتصادی برای حمایت از تولید داخلی
کاهش مالیات بر کسب‌وکارهای تولیدی، ایجاد مشوق‌های صادراتی و توسعه زیرساخت‌های صنعتی می‌تواند زمینه را برای افزایش اشتغال در این بخش‌ها فراهم کند.
۳. استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی
توسعه کشاورزی هوشمند، مکانیزاسیون و ارائه تسهیلات به کشاورزان می‌تواند روند کاهش اشتغال در این بخش را متوقف کند.
۴. افزایش حمایت‌های بیمه‌ای و قانونی برای شاغلان بخش خدمات
دولت باید با اصلاح قوانین، شرایطی ایجاد کند که مشاغل خدماتی نیز از امنیت شغلی، بیمه و حمایت‌های اجتماعی برخوردار شوند.
نتیجه‌گیری
آمارهای جدید نشان می‌دهند که سهم بخش خدمات در اشتغال ایران به طور چشمگیری افزایش یافته، در حالی که اشتغال در بخش کشاورزی روندی کاهشی داشته است. اگرچه رشد بخش خدمات می‌تواند فرصت‌های جدیدی ایجاد کند، اما وابستگی بیش از حد به این حوزه و کاهش اشتغال در بخش‌های تولیدی و کشاورزی می‌تواند اقتصاد کشور را با چالش‌های بلندمدت مواجه کند.
برای جلوگیری از این مشکلات، لازم است که سیاست‌های اقتصادی به سمت توسعه متوازن همه بخش‌های اقتصادی هدایت شود تا هم صنعت و کشاورزی رشد کنند و هم اشتغال در بخش خدمات پایدارتر شود و مشاغل ایران در این زمینه افزایش یابد.
اینفوگرافیک‌های مرتبط:
افزایش بی رویه واردات چای؛ به سود دلال و به ضرر کشاورز!
چای ایرانی سر سفره دیگر کشورها | چرا خودمان چای ایرانی مصرف نمی کنیم؟
