تاریخچه بیماری‌های واگیردار در ایران
آمار ایران سراسر فراز و نشیب در زمینه‌های مختلف دارد که یکی از پرچالش ترین آمارهای ایران، آمار بیماری‌های واگیردار، جانباختگان و میزان کنترل آن‌ها است. طبق آمار ثبت شده، در ایران چندین دوره بیماری واگیردار مرگبار رخ داده است که نام این بیماری‌ها به ترتیب زیر است.
- طاعون ژوستینین
- طاعون سیاه
- وبا
- سل
- آنفلوانزای اسپانیایی
- آنفلوانزای آسیایی
- HIV یا ایدز
- تب ابولا
- سارس یا سندرم حاد تنفسی
- آنفولانزای مرغی
- جنون گاوی
- مرس یا سندروم تنفسی خاورمیانه
- ویروس ماربورگ
- آنفلوانزای خوکی
- کووید 19 یا کرونا
تاریخچه ثبت بیماری‌ها در ایران به پیش از اسلام برمی‌گردد. گاهاً در ایران بیماری‌ها به قدری گسترش پیدا می‌کردند که شهرها خالی از سکنه می‌شد و باعث تغییرات اساسی در فرهنگ اجتماعی و سیاست‌گذاری‌های کلان می‌شدند.
آمار فوتی های کرونا در ایران از ابتدا تا خرداد ۱۴۰۱
طاعون ژوستینین
یکی از وحشتناک‌ترین بیماری‌های ثبت شده در تاریخ ایران بیماری طاعون ژوستینین است، این بیماری تا دو قرن در ایران بود و جان ایرانیان را به خطر می‌انداخت. آمار ایران نشان می‌دهد در سال‌های ۵۴۱ یا ۵۴۲ پس از میلاد مسیح آغاز شد تا 200 سال ادامه پیدا کرد.
این بیماری از روم شرقی پدید آمد و به حکومت ساسانیان در ایران راه پیدا کرد. طبق آمار این بیماری، در طول وجود خود جان حداقل 25 میلیون نفر را گرفت و جمعیت قاره اروپا را تنها در یک سال به نصف رساند. طبق مدارک موجود این بیماری در سال‌های اوج خود هر روز جان 5 هزار نفر را در جهان می‌گرفت.
آمار امروز را در آمارفکت بخوانید.
طاعون سیاه
طاعون پس از یک دوره سکوت، دوباره شیوع پیدا کرد و این بار با نام طاعون سیاه یا مرگ سیاه معروف شد. در سال 712 هجری شمسی، این بیماری در اروپا، آفریقا و آسیا شیوع پیدا کرد. این بیماری از استان هوبی چین پدیدار شد و توسط تاتارها به اروپا منتقل شد.
آمار مرگ و میر بر اثر این بیماری دقیقاً مشخص نیست اما تخمین زده می‌شود که میزان 75 تا 200 میلیون نفر را در اوراسیا به کام مرگ برده است. احتمال مرگ افراد مبتلا شده به این بیماری بین 60 تا 100 درصد بود. این بیماری از طریق موش‌ها منتقل می‌شد و گربه در این مدت تقریباً نایاب شده بود.
طاعون سیاه باعث کاهش شدید نیروی کار شد و این باعث افزایش دستمزدها و بحران‌های شدید اقتصادی و اجتماعی شد و در بخش کشاورزی مشکلات اساسی پیش آمد. در حالی که پزشکان آن زمان شناخت و درمانی برای این بیماری پیدا نکرده بودند. اکثریت مردم اوراسیا با تصور بر اینکه آخر الزمان نزدیک است به کلیساها روی بردند و کلیساها با مقصر دانستن یهودیان، کولی‌ها و جادوگران باعث رواج خرافات و ایجاد بحران‌های مذهبی و اجتماعی شد.
وبا
در سال 1199 ه.ش وبا در ایران شروع به گسترش کرد. در این تاریخ که رعایت بهداشت فردی در بین مردم چندان جا افتاده نبود این بیماری در شهرهای ایران بسیار گسترده شد و مرگ و میر بالایی داشت. طبق تاریخ در این دوران برای مهار این بیماری اقدام خاصی از سوی دولت قاجار انجام نشد و شاه و درباریان برای بیمار نشدن به لواسان پناه بردند.
این بیماری تا سال 1215 ادامه داشت و تهران را درنوردید. در سال 1231 و 1235 بار دیگر وبا در ایران شیوع پیدا کرد. کنت دوگوبینو که در این سال در تهران به سر می‌برد، می‌نویسد: «هر کس دو پا داشت و می‌توانست فرارکند برای حفظ جان خود از پایتخت گریخت. مردم چنان می‌مردند که گویی برگ از درخت می‌ریزد، من تصور می‌کنم که بیش از یک سوم سکنه شهر تهران در اثر وبا مردند.»
آمار افراد مبتلا به اختلالات مصرف الکل در ایران
طبق آمار ایران، در سال 1246 بار دیگر وبا در اینران پدیدار شد اما اینبار با شدت بیشتری همراه بود. بر اساس تخمین ژوزف دزیره تولوزان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه، حدود یکصدهزار نفر به خاطر ابتلا به وبا جان باختند.
در سال 1249 وبا و قحطی گریبانگیر مردم ایران شدند، در سال 1255 وبا در رشت به وجود آمد و 10 تا 12 هزار نفر را به کام مرگ برد. در سال 1268 دوباره وبا در ایران پیدا شد و این بار در کرمانشاه بود. وبا برای آخرین بار در سال 1270 و 1271 در ایران شیوع پیدا کرد. در این دوره این بیماری از بادکوبه آغاز شد و از طریق روسیه به رشت و پس از آن به شمنان، دامغان و تهران رسید.
این بیماری را می‌توان به عنوان سرسخت‌ترین بیماری واگیردار در ایران شناخت. وبا از طریق مدفوع فرد بیمار منطقه را آلوده می‌کند و بهترین راه مقابله با آن عدم استفاده از آب غیربهداشتی، شستن مرتب دست‌ها با صابون و مصرف مواد غذایی بهداشتی است. این بیماری هر سال جان حدود صد هزار انسان را می‌گیرد که با رعایت بهداشت فردی می‌توان با آن مقابله کرد.
آمار مرگ‌ومیر نوزادان در ایران
سل
سل یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های انسانی است که پزشکان باستان با آن آشنا بودند و برای آیندگان مطالبی را به جای گذاشته‌اند. پزشکان ایرانی مانند علی بن سهل ربن طبری، زکریای رازی و ابوعلی سینا دانسته‌های خود را از شکل‌ها و نشانه‌های این بیماری یادداشت کرده‌اند.
طبق آمار ثبت شده در ایران این بیماری تا قرن 19 میلادی در ایران اندک بوده اما بر اساس پژوهش «ویلم فلور» بیماری سل در تهران و سایر شهرهای دوره قاجار شایع بوده، به گونه‌ای که در دهه ۱۳۰۰ ه. ش یکی از علل مهم مرگ و میر به شمار می‌رفت.
آمار واکسیناسیون سرخک کودکان ۱۲ تا ۲۳ ماهه ایرانی
آنفلوانزای اسپانیایی
این بیماری در سال 1918 پس از جنگ جهانی اول پدید آمد و تا قطب شمال و دور افتاده‌ترین مناطق جهان را نیز آلوده کرد. بیش از 500 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدند و مهم‌ترین تفاوت این آنفولانزا با آنفولانزاهای قبلی این بود که بیشتر جانباختگان بزرگسالان و جوانان بودند درصورتی که آنفولانزاهای قبل از آن جان خردسالان و کهنسالان را می‌گرفت. این همه گیری تا سال 1920 میلادی ادامه داشت.
آنفولانزای آسیایی
بیماری آنفولانزای آسیایی که از نوع آنفولانزای پرندگان بود در سال 1956 میلادی در آسیا آغاز شد و تا آمریکا پیش رفت. تخمین زده می‌شود که در مجموع بین ۲۵۰ میلیون تا یک میلیارد نفر تا سال ۱۹۵۸ به این بیماری مبتلا شدند.
اچ آی وی یا ایدز
سندروم نقص ایمنی اکتسابی یا HIV اولین بار در سال 1976 در جمهوری کونگو مشاهده شد و تاکنون جان 36 میلیون نفر را گرفته است. این بیماری که از طریق روابط جنسی پرخطر و ورود خون آلوده به بدن انسان منتقل می‌شود، بر اساس آمار ایران در سال 1366 با ورود فراورده‌های خونی آلوده از فرانسه، این ویروس به ایران وارد شد و اولین بار در بدن یک کودک 6 ساله مبتلا به هموفیلی مشاهده شد.
در آخرین آمار اعلام شده از سوی رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت در آذرماه سال 1400 تخمین زده شده ایت که 54850 نفر در ایران به این ویروس مبتلا شده و 20284 نفر جان خود را از دست داده‌اند.
آمار شیوع HIV بین سنین 15 تا 49 سال
تب ابولا
تب ابولا بیماری عفونی کشنده است که با خون ریزی داخلی همراه استو از طریق تماس با مایعات بدن فرد مبتلا، انتقال پیدا می‌کند. این بیماری تا 90 درصد احتمال مرگ دارد و در کشورهای آفریقایی بیشتر از دیگر کشورها دیده شده است. این بیماری در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ میلادی به صورت محدود در ایران دیده شد.
سارس (سندروم حاد تنفسی)
این بیماری که کشنده‌ترین دسته کروناویروس‌ها است در نوامبر سال ۲۰۰۲ میلادی، ویروس SARS در چین و هنگ کنگ منتشر شد و به 37 کشور جهان سرایت کرد. طبق آمار حدود 8273 نفر به این بیماری مبتلا و 775 نفر بر اثر این بیماری جان باختند. سارس یا سندرم حاد تنفسی، آنفولانزای مرغی، جنون گاوی، مرس، ویروس ماربورگ و آنفلوانزای خوکی به صورت محدود به ایران نیز رسیدند اما با پیشرفت بهداشت و ارتقائ دانش جامعه درمورد رعایت بهداشت فردی، به همه گیری‌های جدی تبدیل نشدند.
آمار شیوع بیماری مزمن کلیوی در کشورهای منتخب
کووید 19 (کرونا)
کرونا یا کووید 19 نامی است که در سال‌های اخیر بیشتر به گوش مردم خورده است. این بیماری که از منشا نامعلومی از ووهان چین پدید آمد و در سال 1398 به ایران رسید تا کنون در ایران وجود دارد و هنوز در حال گرفتن جان انسان‌ها است. طبق آمار ایران تا کنون (12 اردیبهشت ماه 1402) ۵۶ میلیون و ۴۰۴ هزار و ۹۸۳ آزمایش تشخیص کووید ۱۹ در کشور انجام شد است. در این میان تا کنون تعداد 7.609.121 نفر به این بیماری مبتلا شدند و 146.129 نفر در ایران به واسطه این بیماری جان خود را از دست داده‌اند.
آمار کرونا نشان می‌دهد در 24 ساعت گذشته (12 اردیبهشت 1402) ۱۸۷ بیمار جدید مبتلا به کرونا در کشور شناسایی شدند و متاسفانه ۱۱ بیمار نیز جان خود را از دست داده‌اند.
اهمیت ارتقاع بهداشت و فرهنگ بهداشتی در مقابله با بیماری‌ها
با بررسی آمار جانباختگان همه‌گیری‌های بزرگ در تاریخ ایران می‌توان به اهمیت رعایت بهداشت فردی و جمعی و همچنین فرهنگسازی درمورد بیماری‌ها و رفتار در جامعه برای مقابله با انواع بیماری‌ها پی برد. تاریخ نشان داد در سال‌های دور که دانشی از بهداشت وجود نداشت و بهداشت فردی و اجتماعی رعایت نمی‌شد، یک بیماری واگیردار می‌توانست جمعیت کشورها را به طور چشمگیری کاهش دهد، هرچند که راه مقابله با آن‌ها ساده و راحت بوده باشد.
کرونا؛ آخرین همه گیری جهانی نشان داد با وجود پیشرفت‌های پزشکی و مدرن شدن درمان‌ها و تجهیزات پزشکی تا رعایت فرد به فرد و اجتماعی وجود نداشته باشد بیماری‌ها امکان پیشرفت دارند و هرگز از آموزش و فرهنگسازی در رابطه با بهداشت نباید غافل شد.
برای مشاهده آمار و نمودارهای حوزه سلامت و بهداشت وارد صفحه بهداشت و درمان آمارفکت شوید.
